martedì 19 luglio 2011

Padre Luca Cubeddu (sa vida: unu caminu ‘e versos) "biografia di Padre Luca Cubeddu..il padre della poesia sarda..tratta dal libro di Angelo Carboni "Animu Rebelle" edito da "il Torchietto"



Padre Luca Cubeddu (sa vida: unu caminu ‘e versos) "biografia di Padre Luca Cubeddu..il padre della poesia sarda..tratta dal libro di Angelo Carboni "Animu Rebelle" edito da "il Torchietto"



No podiat no nascher in Patada s’erede de sa poesia de su ‘antinesu Giuanne Maria ‘Emela “Pesuciu”. Custu no solu pro su depidu e eredidade literaria, ma pro su briu e richesa limbistiga chi dae sempre at sinnadu su faeddu ‘e Pattada. Dae sempre lacana de duos mundos divescios, su ‘e sa modernidade, de sa pianura, de sas zitades, e cussu de sa tradiscione, de sa montagna e de sas biddas.

Michelangelo Pira, chi de Patada fit fitianu, naraiat chi sa idda  fit “s’avanguardia” pastorale de sa Barbagia in su Logudoro.
Su faeddu est un’ atera proa manna, comente mustradu in aterue, de sa particularidade e originalidade; divesciu pro lessigu e richesa de su ‘e sas biddas lacanarzas.
Custu tipu nou de poesia podiat naschere solu dae unu faeddu “e mesu” chi ambos sos mundos luego mentovados aeren potidu acostare a s’issoro; su briu e creatividade de Pesuciu e padre Luca an fatu poi su restu.

Una parte manna de sa Sardigna, dae su Logudoro, sas Baronias, su Marghine e sas Barbagias cominzan, fina grascias a issos, a impitare cussa limba comune poetica chi poi no fit ateru che una variante simizante meda a su patadesu. Sos tentativos de su padre Mateu Madau prima de su canonigu Ispanu poi no cambiein meda e sa limba impitada dae poetas e improvisadores sighit su sulciu sinnadu dae Pesuciu e Cubeddu.
 Massimu padre Luca devet aer lassadu unu sinnu mannu, grascias a unu limbazu chi cambiaiat sa “norma” limbistiga e a sas perigrinasciones chi lu gighian dae Patada a Bitti, dae Durgali a Isili. Ma custu est unu argumentu de tratare a banda e chin cabu, como interessaiat unu prinzipiu chi aret cufrimmadu cantu amus luego nadu. 
Sun sempre cantones e iscritores de giudu mannu chi, in fortunados mamentos istoricos e literarios, resessin a dare forza e briu nou a sa limba.
 Pesuciu e padre Luca lu fatein chin sa poesia issoro, no est indebadas chi sun cussiderados sos babbos de sa literadura sarda e pius de unu at paragonadu s’importanzia de padre Luca a su frailarzu ‘e sa limba italiana, tant’ est chi calecunu l’at giamadu su Dante sardu.
In sa data ‘e naschida de su poeta b’est ‘alu chie leat pro ‘onu s’annu 1748; fina chie faeddat de su 1749 mentovat sos registros de sos padres iscolopios, sos cufrades de padre Luca. Un’ averiguada cuidadosa in sos Quinque Libri de Santa Sabina cufrimmat chi sa mama e su babbu de su poeta, Madalena ‘Eroma e <Giuan Luca Cubeddu, afidein in su mese de austu de su 1948.
In su ighinadu de santa Rughe, inue istaian, nascheit su poeta, Pedru Zuseppe, su 19 de martu de su 1749. Duncas su numene de batijimu fit Pedru Zuseppe in unore de su santu festegiadu su 19 de martu, die de naschida de su poeta.
Poi de su poeta naschein tres frades: Giuanne Franziscu, Giuanne, Giuan Luca e una sorre. Naschidu in una familia povera, pustis de aer sighidu calchi iscola ei sa  lutrina de sa cheja, dae criadura isteit imbiadu a teraccheddu pastore. Si puru dae prima aiat dadu calchi signale de “estro” poeticu, est cando, poi de aer ascultadu sos cossizos de unu pastore anzianu, los ponzeit in versos, chi diventeit luego ladina s’abilidade de improvisadore ‘e cantones

Fit pastorighende a lacana chin Nule e Benetuti:

In die nebulosa
Las apo a paschere intro ‘e linna
Fatu de “Sa Fumosa”
E de sas baddes de “Mata ‘e Pinna”
E in “S’Otiani”
Ap’ andare che unu mariani.

Est una sestina chi su pastore conteit a ispantu e Pedru Cubeddu cominzeit a aer fama de su donu de sa poesia. Luego sos peideros de sa ‘idda, massimu su carrale babbai ?Eroma, chirchein de cunvinchere sos de domo sua chi fit una lastima chi no aeret potidu istudiare. Dae sos undighi annos isteit mandadu a tatari a s’istituto de sas “Scuole Pie”, ordine fundadu in Roma dae su peideru ispagnolu José de Calasanz, inue dae luego si deit a bider pro sa capazidade in sos istudios. A sos seighi annos fit gitu a mentovu dae sos mastros e cumpanzos ca nesciunu resessiat a che lu colare in peruna disciplina.
A cussa edade cominzeit puru a iscrier sas primas cantones in limba sarda. In cussos annos sigheit a crescher su disizu de diventare padre, A 22 annos, in su mese de Nadale de su 1771, in Patada, in dainanti a su vice parracu Anghelu Bellu e a testimonzos chi dein ifrommasciones bonas meda, leit sos primos votos religiosos.
In tatari, in su 1773, su piscamu mussegnor Giovanni Maria Incisa, piemontesu de Acqui, lu ordineit peideru; leeit su numene de Padre Giuanne Pedru, fina si dae totu fit connotu comente Padre Luca, su numene de su babbu. Cominzeit a insinzare grammatica latina in sas iscolas de Tatari, Tempio, Oristanis, Isili e Casteddu, chin sos iscolopios aian abertu in Sardigna dae su 1640. No mancaiat mai de recuire a Patada cando sas iscolas avocaian; in custas occasiones resessiat sempre a lassare tratas de sa presenzia, comente cando, in su 1773, attacat, chin s’unicu dramma iscritu “Sos troianos Madamizantes”, viscios e usanzias de sos patadesos de tando.
De sas cantones iscritas si nd’at a faeddare in una parte a banda.
Poi sos paesanos no sessaian mai de lu pelcossare, istuzende rispostas in poesia. 

Una ‘ia, cando fit andende a narrer missa, unu lu prezipiteit bugliende:

Ben’ ennidu padre Luca
Coment’ istat sa salude?
Ancora at cudda virtude
De ponner e de cantare?
Ca tia cherrer a mi dare
Unu ‘asu dae ‘uca a buca.

Padre Luca, chi no fit limbi presu, luego li rispondeit:

No est pro la dare issa,
ch’ est ch’ apo e cunsagrare,
e nos amus a basare
cando esso dae missa.

Meda de custas bessidas sun restadas in sa memoria de sa zente; in Bantina e in Patada b’est chie las dat a Pesuciu chie a padre Luca.
 
Unu sero, cando fit recuende, unu fiotu de omines lu cherian tratennere pro arrejonare e cumproare a poesia:

A su cantigu meu
Allegradi Parnasu Sardinuanu,
ischidadinde Orfeu,
resuscita Virgiliu mantovanu.
Si lu permitit Deu,
a nos bider det esser a manzanu.

Chena lis dare cara, sigheit a cabulare a chirru ‘e domo sua. Sos bezos faeddaian meda de s’amicizia de Luca Cubeddu chin Franziscu Carboni, poeta e latinista de Bunnannaru. Carboni fit istudiende in sas iscolas de sos Gesuitas fina a cando, in su 1773, s’oldine isteit isconzu. Tando si fateit peideru e cominzeit a insinzare Latinu e poi diventeit mastru de Elocuenzia latina in Casteddu. Diventeit unu de sos latinistas pius famados, tant’ est chi su Paba Pio VII lu cheriat in Roma, comente segretariu pontificiu de Literas Latinas, ma isse dezideit de no si mover dae Sardigna.
Pro torrare a sa memoria de sa zente, assumancu in bidda, naraian chi padre Luca fit, si no menzus, nessi cantu ‘e Franziscu Carboni. Sun ammentos chi no si poden iscumbatare ca su primu dezideit de impitare su sardu, Carboni iscrieit sempre in Latinu e in Italianu. S’amicizia e connoschenzia de sos duos literados est cumproada dae sas cantones iscritas dae su padre patadesu in unore de su poeta ‘e ‘Unnannaru.
Pagu s’ischit de sos primos annos de sa vida ‘e padre, si no chi los passeit insinzende in sas divescias iscolas iscolopias sardas. S’educascione de sos piseddos poveros e bisonzosos fit su cuartu votu, poi de sos de sa povertade, castidade e ubbidienza, de sa cungregascione. Su terrinu fit unu logu ‘e mezorare meda ca ignoranzia e povertade fin, chei s’ erva ‘e su ramine, malos a ilraighinare.
Frecuentes fini sas visitas chi su padre faghiat a Patada, Tando sas biddas, comente si podet cumprendere, fin divescias meda dae como. Bantina e Patada fin mentovadas ca in sa prima faghian e cummerciaian cubas, carradellos e mesinas, mentres chi sos patadesos bendian abbardente in bona parte de sa Sardigna. Naran chi una ‘ia padre Luca isteit invitadu a una domo, dae su fundaju s’intendian boghes allegras, cando ch’ isteit inie, li porrein una tazza de abbardente, chin issa in manu, innanti de bufare, improviseit:

Totu miran chin cuntentu
Su licore ischintiddante,
ch’ istat in color ‘e oro,
nebode de su sarmentu.
Su ‘inu l’est fizu amante
Chi l’essit dae su coro,
su babbu nieddu che moro,
su fizu tantu galante
de coro est dulche turmentu.

Cando 'eniat a bidda, naran chi si no istaiat chena falare a Bantina, pro agatare e arrejonare chin su mastru e amigu Giuanne Maria de Mela Pesuciu. Si faeddaiat de meda passizadas tra su oramai 'ezu peideru de 'Antina ei su giovanu padre patadesu. Mannos sun de seguru s'ispinta ei sa 'ena leadas dae Pesuciu in sa dezisione de sighire a impitare su sardu comente limba poetica.
Est capaze puru chi apet potidu connoschere sos Utieresos Gavinu Cocco e Matteu Madau, in sas biddas issoro o in Casteddu inue istaian.


Sa vida, in sos varios cunventos, passaiat tra sas varias leisciones, sas brigas chin sos superiores ei sos cufrades chi, de malu grabbu, 'idian sos interesses pro unu zeltu tipu de poesia, pagu ligada a argumentos religiosos e piena de atenziones a argumentos mundanos. Sa vida tropu isserrada de su cunventu lu frenaiat de 'olare comente unu astore cando li mancan sas currentes de su 'entu pro pigare pius in altu. su disizu e pius libbeltade lu custringhiat a frecuentes iscatos de nervios chi, a pagu a pagu, che dein bolta in d' una insuferenziaa cantu lu inghiriat chi luego si cambieit in maladia.


Poi e meda disturbos e pessamentos, dezideit de presentare una dimanda, chi unu zertificadu meigu, pro poder lassare su cunventu pro pagos annos, "exrta claustra habitu vestendo" . Sos meigos chi l'aian visitadu zertifichein una "affezione spasmidica ipocondriaca". In pagas paraulas si padre Luca fit de umore chei su mese de frearzu, fogaresu e iscontriadu, dipendiat dae su male. Sa dimanda imbiada a su Vicariu Generale de s'ordine, chi su zertificadi frimmadu dae su duttore Virdis in su mese de Sant' Andria de su 1798, raccumandaiat comente cura de abbandonare su cunventu, pro si ponner a postu in s'aria e s'ambiente pius confaghentes de sa 'idda sua.
Literas e recursos de su delegadu apostolicu, pro s'ostilidade de sos superiores, istain divescias, tant' est chi a s'assegus pedeit de poder andare a Roma, pro las presentare a su Paba. sos bezos naraian chi sos ultimos annos, in su cunventu 'e Aristanis, istein signados dae divescios incidentes, calecunu naraiat puru de una morte in cunventu e chi Padre Luca aiat ischelveddadu unu superiore chin una lampina 'e casu.


Si puru bi fit sa maladia, mannu fit su disizu de torrare a si misciare chin sa povera zente e de poder ispargher sas alas chi, innantis, no li permittian de giumpare sos muros de su cunventu, presone e labirintu. Fit puru chi si faghiat cumprendere pius dae sos basciamanu, fina si sa cultura li permitiat de faeddare a totu chena peruna dificultade. Est a s'anta pius misteriosa de padre Luca: su chirriu de impotare su sardu e de lu fagher atesu dae onzi fama literaria, ischirriende comente "audience" sa zente pius ignorante.

Si mustreit fidele a su cuartu votu de sos iscolopios: ajuare a cumbatere s'ignoranzia 'e sos poveros; dezideit pro s'iscola "impropria".
Cando, a s'assegus, recueit a Patada, cominzeit pro a isse unu tipu divesciu 'e vida. Su padre Luca chi connoschen in bona parte de sa Sardigna, est su 'e custos annos de fine seculu, brivu de sas regulas de su cunventu, trobeas chi l'impedian de currere fatu cussa disizada libbertade e lu muntenian che caddu in loriga.
Pro Patada fin annos difiziles meda, una cadena 'e mortes fit insambenende sa vida 'e sa idda, su poeta in calchi modu bi apeit ite a fagher.


Naran chi est cando fit acumpanzende unu fiotu 'e patadesos a Nostra Segnora 'e Crasta pro ponner paghes chin padre Luca, idende dae Punta 'e Lizu sa cheja, ponzeit sa cantone: "Cal' est cussa Segora", in unore de sa Madonna; nachi fit sa die de s'alciada a chelu de Nostra Segnora.
Li piaghiat meda sa vida 'e su bagabuderi, che unu padre chircante; sos logos 'ue si moviat fin sempre sos de montagna, chi de siguru fin sos pius aculzu a cussu mundu inue disizaiat de che colare sa vida.
In su internu de sa Sardigna fit 'alu meda 'iu s'amore pro sa poesia, fin logos chi li permittian de si movere a geniu sou e s'aria 'e sa muntagna li deghiat pius pro su saludu.
Sos primos mamentos los passeit in Patada, ma no totu, massimu sos parentes, fin de accordu chin sa dezisione de lassare su cunventu. Bi deviat aer una zelta ostilidade de su clero, dadu chi mai cumparet su numen sou in sos Quinque Libri. Si agatat unu peideru Pedru Cubeddu chi fit già peideru innantis chi Giuan Pedru Cubeddu aeret nadu missa.
Padre Luca si moviat dae una idda a s'atera, frimmendesi in coiles e cussorzas, inue su saju 'e padre li garantiat su benennidu. 

Una 'e sas primas bessidas mentovadas est cando su padre tucheit a Nule. Sempre e totue lu cumproaian a poesia; in Nule pigheit a pare chi unu chi nachi aiat pagu rispetu pro sos peideros; ateros naran chi no fin de accordu tra chie fit leone o ainu, in sa cantone de su padre patadesu. Sa ìia su padre no imbateit bene meda e li tocheit de si leare sos cosinzos e de recuire a bidda,. Sas boghes an sempre curtu pius de sas ancas e cando padre Luca fit intrende in Patada, in Pedra 'e Mola, lu frimmeit unu zertu Canale, poeta a sa moda  meda tando, chi saludendelu si ponzeit a ciascare:


Andadu fizis a Nule
pro esser logu apartadu
e bo nd' an giagaradu
finamentra a sa paule.
Fronte no azis paradu
contr' a Giuanne Alvule.

A custa essida padre Luca, unu pagu 'oliadu e ifadadu rispondeit:

In omines est su parare,
in omines est su fuire,
o cheriazis a istare
finamentr' a mi ochire.


 in custos annos sa fama 'e padre Luca cominzat a giupare sas lacanas de sa 'idda. Est su tempus pius impoltante de sa pruduizione literaria; paret chi cantu iscritu in cunventu siat andadu perdidu, brujadu dae sos cufrades chi bidian sas cantones de padre Luca comente pagu adatas a sa vida religiosa, Naraian chi ait boltadu in sardu fina s' Iliade e s'Odissea.
Dae sas poesias pagu si podet ischire de sa vida; bona parte de cantu connoschimus benit, comente bidu pro ateros mamentos importantes, dae sa memoria de sa zente de sas bidda inue su padre passeit cussos annos. Fit un amente de disaogos e rebotas. Sa cumpanzia ei sas festas iscadenaian sa vena poetica ei su gustu pro sas diverteras ei sa "trasgrescione". Poi de unu carrasegare passadu chin sa zente, calecunu li ponzeit luego cantone:

Bidu l'azis su padre ballende
lunis e martis de carrasegare
chin s'abbitu pijadu ainnijende
su ballu a bolos faghiat andare.

Sa vida chi fit fatende no fit bene 'ida dae sos parentes, dae sos peideros e dae ateros patadesos.
Dezideit tando de cominzare un ateru tipu 'e vida. Si narat puru chi no li dispiaghiat sa bellesa de sas feminas e custu agiunghiat pedra a riu.
No s'ischit però de prezisu proite si che andeit dae Patada. Calchi annu poi chie lu pregunteit, ma de seguru fit una de sas essidas suas:

Pro segare una cuba so bandidu
duos annos fora 'e Patada
no est chi sento sa cuba segada
ma solu sento su 'inu perdidu.

Dae Patada che deit a sos montes tra Biti e Buddusò, ma a custu puntu cominzat sa vida solitaria. Oe in una 'idda, cras in unu cuile; sempre chirchende de apasigare cuss' animu rebelle chi lu percossaiat innanti. E pro isse, custos, istein annos de paghe e libbertade, mentres chi sas notiscias chi arrivian dae Patada no mancaian de incrispire, in sos parentes, sa irgonza ei s'iscandalu pro sas faturas de su carrale. Si narat chi recuiat a unu chercu boidu, chi etaiat prore pro sa mannaria, inie gighiat sos pagos libberos ei su nezessariu pro campare. A suta sa coltina 'e su chercu nachi recuian pastores e bandidos pro ascultare sas missas ei sas cantones de su padre. Su chercu fit in sa leada de Solle, pro cussu, cando unu 'e sos tantos, chi movidos dae sa fama e istramberias, li pregunteit su numene, isse rispondeit:

Sos de Bitti mi naran padre Solle
ma su numen meu est padre Luca,
sos versos chi mi essin dae 'uca
paren esser betados a unu molle.

Dae Solle sa fama e abbilidade 'e padre Luca cominzeit a si fagher logu in tota sa leada. Sa paraula, prontesa, cultura e capazidade "afabuladora" de su padre solitariu incantaian a chie si siat e no fin pagos sos chi lu invitaian a sos coiles e biddas issoro.
una die in domo de unu prinzipale "uddusoinu", nachi resteit incantadu dae sa bellesa de una de sas fizas, Maria Fumu, chi fit gita a ispantu in tota sa leada. Padre Luca chi no fit insensibile a sa bellesa feminile e pro cumprire su padronu 'e domo improviseit:

Sos chi t'ana famada pro esser bella
istaia mirendemi unu die,
dae pustis chi miro in cara a tie,
no mi paren bellas sas ermosas,
no nego chi no sian graziosas
ma tue ses in totu singulare.
Chi bi nd' at bellas no poto negare,
però che tue no bi nd' at mancuna:
si sas ateras sun chei sa luna
tue ses sole in mesu a sas istellas.


,un' atera 'ia nachi fit in Biti e una cumpanzia si lu giteit a una domo pro li fagher cantare sa bellesa 'e una giovana. Cando intrein a s'aposentu no b'aiat bellesa peruna, fit boidu. Unu de sos cumpanzos moveit una tenda e b'aiat un' istatua de Nostra Segnora, Padre Luca luego improviseit. Sos de Biti naraian chi est innoghe chi canteit: Cal' est cussa Segnora; ma amus bidu chi in Patada la collocan in un' ateru mamentu. Poden esser tantos sos versos postos in cussa ocasione, comente custa ottava leada dae "sa femina onesta", chi paret cantare sas virtudes subranaturales de Nostra Segnora:

Ses che lughe chi essit dae oriente
passat in s'orizonte bella pura,
toccat su mare e non s'isfundet niente,
tocat sa mente e no si parat dura.
Passat in fogu e nie indiferente,
no isfritat, no brujat, no at paura
chi l'apizighet macula peruna
de cantas bei nd' at suta sa luna.

Un' istrofa inue chin paraulas semplices paret mustrare sa bellesa e puresa de s'Immaculada.
Viviat chei unu chi no agatat pasu in logu perunu.Sempre fattu 'e su logu, de seguru a sa sola o in cumpanzia, su solu modu pro resessire a acudire a logos isperdidos. Tempus meda lu passeit fatu 'e sos istazos de Silvas de intro, comente tando fit connota sa leada da Padru, Cuzola, Ludurru, su Tirialzu..
Custa vida, chei sa 'e unu pastore sempre in tramunera o che unu pedidore, dae una parte a s'atera de sas curadorias sardas, fit su resultadu de sa fama 'e improvvisadore chi totue cherian ascultare e cumproare e chi, a parrer meu in modu ilbagliadu, cunvincheit sos primos criticos a lu acostazare a su movimentu literariu de s' Arcadia e a li dare s'apellativu de Pindaru sardu. Fina custu at a benner argumentadu in un' atera parte.

Una 'ia passende in Silvas de intro, nachi 'ideit una giovanedda chi fit tentende unu fiotu 'e crabas, su poeta, comente su romanticu inglesu William Wordsworth, si frimmat incantadu e ammajadu dae sa bellesa selvagia de sa pisedda e dae su acisu de su mamentu, solu chi sa 'essida de padre Luca mancat de s'estasi de s'inglesu:

Alda pro 'mmore 'e Deus, chi no bessas
pizzinna dae su monte Pedidore;
Alda, pro mmore 'e Deus, si no m' aessas
chena ti ponner velu o mucadore.

Su padre mustrat pius una atenzione mundana che unu irrichimentu de s'aminu.
Est de seguru istende in Solle chi su padre iscriet, pro sos de sa leada, bona parte de sas cantones, inclusa sa Gerusalemme Vitoriosa, atribuida a Melchiorre Dore. In bidda finas sas pedras ischian chi fit de padre Luca, naraian chi bi l'aiat intregada in cambiu de calchi piaghere. Fina Michelangelo Pira, bitichesu che Dore, atrogat chi fina in Biti reconnoschian chi fit de su padre patadesu.
Un' atera leada chi su poeta cuntivizeit meda sun sos montes aculzu a Durgale e Oliena, unu 'ezu durgalesu amantiosu de Luca Cubeddu, mi cufrimmeit chi faghiat ausentu in una gruta chi, dae a isse, isteit giamada sa grutta 'e Cubeddu.Dae cue si moviat fatu cussas biddas e cussorzas, 'alu oe sa memoria de su poeta est bia in cussos logos cantu in sas biddas mentovadas.
Una 'olta nachi coglieit parizas rosas dae sa corte  de un' amigu, las gighiat in manu passizende, una pisedda chi s'agateit in passare, chin unu risu in laras bi las dimandeit, su padre li pregunteit su numene. Cando ischeit chi si naraiat Rosa, Luca rispundeit:

A tie ti naran Rosa
e dimandas Rosas tres,
ma si tue Rosa ses
dimandami atera cosa.

Custas rispostas buglistas e picantes fatein a modu chi su padre no podiat passare in logu perunu chi, in donzi logu atraessadu, sa zente no pasaiat chena chi l' aeret istuzadu rispostas.
sa presenzia 'e Padre Luca resessiat a dare unu sabore divesciu a cale si siat mamentu e totu, ricos, pastores, damas e feminas de basciamanu, si lu gherraian pro una visita. Resessiat a acuntentare a totu, siat chi aeret faeddadu 'e loroddos, buglias, istoria, mitologia o teologia.
cando lu inviteit a bustare su piscamu 'e Nuoro, mussegnore Solinas, li 'oldinzeit una buglia e, de accordu chin d' unu servidore, si cueit in daesegus de s' intrada e fateit narrer a su teracu chi no bi podiat andare pro ateros impignos; su piscamu, nieddu trummentinu pro s' afrontu, fit inghiriende sa banca aparizada, a raunzu, cando de botu li 'esseit dae palas su padre nendeli:

apizigada ti l'apo sa trampa,
eo puru, si cheres so tramposu,
so tantu imboligante e imboligosu
chi mancu eo mi poto isvoligare.
Cando mi ponzo sas trampas a frommare
paret chi mi resessin a istampa.

su fatu chi padre Luca diat de a tie a mussegnore mustrat chi devian esser amigos o in cunfidenzia. Bisonzat puru de agianghere chi sa fama de omine de cheja, fit istada pagu o nudda mudada, nessi in zertos ambientes eclesiasticos, dae sa vida istravagante de Cubeddu o chi aiat connoschenzias e amparos medas.
finas sos nobiles restaian incantados dae sa pessonalidade ammajadora e no istaian, issos puru, chena lu invitare pro no esser de mancu de sos ateros. Resessiat a si fagher cumprendere e agatare su limbazu nodidu pro onzi situascione e donzi zenia de pessones.
Una 'ia poi de aer allegradu una cumpanzia 'e nobiles chin sas faeddadas suas, resteit a sa sola chin sa padrona 'e domo chi, naraian fit fina una bella femina. Padre Luca, a sa muda e pessamentosu, fit un' iscuta apentendesi chin una musca, in cussos mamentos de innaturale mudine, sa segnora li pregunteit proite fit gioghende chin sa musca.

Sa contissa, sa contissa
si no giogo chin sa musca
como giogo chin issa.

isteit sa risposta 'e su padre, chi nos faghet a cumprendere comente nudda e nesciunu resessiat a frimmare sos pessamentos de su poeta e chi sa tuniga no li fit de impedimentu perunu dae che colare sas paraulas.
No fit difizile de lu ojare in festas, ispuntinos, tusorzos o ateros mamentos de rebbotas. Nachi chi una 'ia, in unu 'e custos festinos in sos saltos de Nuoro, fin manighende e bufende a su buglia buglia, cando dezidein de si coglionare de a isse: b' aiat una zochita de 'inu chi fit passende dae manu in manu, innantis de arrivire a isse fatein a mediu chi esseret 'istada boida, cando su padre proeit a si l' alciare, s' abbizeit chi fit boida:

e cantos ti s' an basada
a de note e a de die
e pro nde dare unu a mie
ti ses fata 'e sa pregada.

Nachi no b'aiat mediu de lu azantarare, aiat sempre una risposta pronta in laras, sos ateros no podian che riere, istare a sa muda o aisetare su mamentu de lu coglionare in trancamaglia. No sempre su tratamentu rezidu fit cussu disizadu. Naran chi in una bidda, chi cambiat a segundu de chie contat, no li apparizein sa banca chin manigu lichitu:

Iscialada m' an fatu de latuca
chin duas o tres costas de fenuju,
su aer fatu custu a padre Luca
che det' esser su famine a benuju.

  
In logu de cussu "che" in ateras versiones b' est su numene de 'iddas divescias. Sas varias frommas de meda 'essidas de padre Luca, mustran chi passende de 'uca in buca, meda cambian paraulas o las aconzan a cufromma a su faeddu o cumbeniu issoro. Si narat puru chi pagas, fina in sa Barbagia, fin sas biddas chi no aiat visitadu.


Una 'olta, atraessende chin pagos amigos, una garrera 'e Gavoi, intendein chi in una domo fin atitende unu mortu. Mancu custos mamentos de dolu lu frenaian dae ch' essire in buglias:

Ohi, coro meu Ohi!
caru che aiscu 'e farre,
de me puru an' a narre
su chi pro te ana nadu:
-Mortu est su peus fiadu
chi naschidu est in Gavoi!-
Ohi, coro meu ohi!

Comente già 'idu, sa 'este de padre no l' impediat de tocare argumentos pagu lizitos. Picantes e in suspu fin medas versos subra sas feminas. Meda sun sas poesias amorosas, a bias paren postas bai, chena significadu ladinu, ateras boltas, fina faeddende de numenes caros a sa mitologia e poemas classicos, s' innamoradu est guasi sempre issinzadu dae su pronome "eo" chi unu pagu ponet in pessamentu. Solu in calchi poesia amorosa b' at riferimentos ladinos a isse, a una femina e a sos de domo sua. Totu custu tiat parrer cufrimmare chi bona parte de sas acconcadas e istravaganzias dipendian dae s' amore pro una femina.

Istat nendemi 'onzi musa
-Pedi iscusa
a sa ninfa giara e pura-
Eco ubbido, paghe ajò,
ca si no
m' ammentas pius tristura.
Bella fiza ses de amore,
ses fiore.
ses che sole chena nue!
No t' ofendat custa 'oghe
ch' est innoghe
ma su coro est 'ue ses tue.

Mancari aiat giumpadu sos chimbant' annos, sa passione nachi lu fit traviende. Naran chi a cuss' edade s' amore torret a colpare che in pizinnia, e poi chin padre Luca paret chi no b' apat nudda ite ispantare pro cale si siat alciada 'e conca, machine o trasgrescione. Sos numenes de sas feminas no podian essere che in suspu; pro su pius ligados a bellesas e ninfas de sa mitologia. Canteit meda sa Elena classica; a una Elena, Cunvinta chi fit issa sa femina cantada, neit ladinu ladinu:

Elena ses Elena
ma no ses tue sa ch' apo cantadu.
Una cantone anzena
ch' esseret tua t'as apropiadu.
Pro Elenas che tue
no ponzo passos da inoghe a cue.

Chena riguardu ne sensibilidade peruna no si li faghiat sa cara ruja a ponner sas cosas in giaru, massimu faeddende de feminas.


Comente un' atera 'ia cando, in una de sas otavas pius bellas, chi paret bessida dae sa pinna de Catullo pro Lesbia

Cando isolves sas trizas
Clori dulze riende
e proite coro in petus no mi lassas?
chin amorosas frizas,
Clori dulche cantende
e proite sas intragnas mi trapassas?
De 'onzi modu a mie
mi 'ochis siat chi cantas o chi ries.

O puru cando su "eo" amante devet partire pro terras lontanas, simbulu de ateros logos:

Donosa Elisa mia,
innanti de mi ponner in su mare,
mandare ti cheria
un' ambasciada pro ti saludare.
sas dies passo tristas
ca no isco, donosa, coment' istas.
No mi poto allegrare
in su retiru ca no b' ido a tie;
mi ponzo a ti chircare
fatu de sas muntagnas not' e die,
chirco montes e matas
giamende a tie, Elisa, e no t' agatas.

No bi cheret meda fantasia ne maliscia a proare a bider in Elena, Clori e Elisa sa mantessi pessone, de su restu Luca fit sempre un' omine de cheja, chin totu sas debbilesas de 'onzunu e no podiat faeddare che in suspu; si si podet leare pro 'ona custa interpretascione, risu e piantu sun sos mamentos de sa vida, e mare, muntagnas, litos e matas no sun ateru chei sas dificultades chi sos duos amorados deven giumpare pro si poder abbojare e amare.


A costazu a sa fama chi fit creschende in totue, fin fina aumentende sos inimigos chi li fin boghende fogos de 'onzi manera. Sas acusas fin de disunorare s' abbitu 'e religiosu, de dare iscandalu fatu 'e su logu. de sustennere e ajuare bandidos, e donzi tipu 'e arga chi li podian betare subra.
Arrivein a nde dare parte, no solu a sas autoridades religiosas ma fina a cussas seculares. A furia de lereddos e impastufos, resessein a cunvincher sos parentes custrintos e sos de domo sua. A s' assegus si dezidein de iscriere a su principale de sos Iscolopios pro chi aeren fatu a mediu de lu torrare in sulciu. Cunvintu dae custas boghes, Edoardo Pintor di Santo Stefano, su padre superiore de s'ordine in sardigna, li imbieit una litera, ordinendeli chi dae ue si siat chi esseret 'istadu: Patada, 'Uddusò, Biti o su nuoresu, esseret recuidu a su cunventu de Isili. Mentovat puru de sas boghes chi l' aian porridu fina sos de domo sua, chi sos tres annos fin passados e chi no podiat sighire a disfamare s' ordine fatu 'e sas leadas.


Cando custas malignidades, misciadas a bona parte de sa veridade arrivein a orijas de su padre, lu ponzein in pessamentu. Massimu sa litera, chi su superiore de sos Iscolopios imbieit fina a sas autoridades seculares, lu cunvincheit chi fit bennida s' ora de ponner a banda su tipu 'e vida fata in cussos annos.
Meda sun sos contos chi si faghen de custa parte de vida 'e su padre. Sa pius sigura est chi su poeta, chi aiat passadu sos 52 annos, fit istracu de totu custas perigrinasciones, fit sempre malesanu e fit cunvintu de meda de sos chi, pro unu religuosu, fin istraviscios e aconcadas. Sos fogos e lereddos chi inimigos e loroddosos li fin ponzende, agianghendeli fina su chi no aiat mai fatu, li dein s' ispinta ei sa forza pro los isfaularzare. Fina su sensu 'e gupa pro sa malefatas, birgonzas e istraviscios, postos impare a su sentidu religiosu, chi fit torradu a lu assistere, lu obrighein a cambiare vida.


Naran chi prima de torrare a su cunventu recuei a domo de s' arciprede de 'Uddusò, su patadesu Antoni ' e Campu, chi su padre cussiderait comente una ghia ispirituale e cufessore. Su tempus passadu impare ei sas arrejonadas no fatein che afortire sa dezisione de recuire a sa vida de su cunventu.
In Patada torreit in paghe chin sos de domo sua; isteit su benennidu pro meda amigos sinzeros chi mai aian perdidu s' isperanzia chi esseret torradu su'e innanti.. Su padre de animu rebelle a sas regulas e cussu chi innantis fit, cussideradu dae a isse, su "conformismo" de sa cheja e educascione iscolastiga, fin torrados masedos e ubbidientes a sa regula.
Sos primos annos los passeit in cuventu 'e Casteddu inue, che unu noellu Santu Paulu e Sant' Austinu, fatu forte dae sos isbaglios e vida pagu cufromme a un' omine de cheja, nachi si distingheit pro sa preghiera ei su tempus passadu in meditascione.


Ponzeit a banda sa poesia chi li aiat dadu fama, unores e calchi fastizu e si che torreit a issinzare.
In su cunventu de Oristanis, passeit sos ultimos annos dedichendelos a sa poesia religiosa, chi innantis aiat tratadu solu in Sa Gerusalemme Vitoriosa e in calchi innu a Nostra Segnora.
Chin sa cantone de sos Sardos e sa 'e sos Zegos, chin tropa presse pagu cussideradas dae sa critiga, iscriet e faeddat de cunzetos religiosos e teologicos pro ammunire sos sardos subra sos perigulos de ponner a un' ala Deus e sa religione, frutu de sa rivoluzione franzesa e de una idolatria de sa lughe de sa rejone.
Fina sa cheja tiat dever cussiderare chin pius atenzione custas cantones chi alu tian resessire a tocare sos coros de sa zente, comente como 200 annos.
Su cambiamentu de su padre, dae omine e poeta rebele e divertidu a religiosu interessadu a cosas altas e pessone chi aiat a coro solu sa atenzione pro chi sos valores umanos e religiosos aeren salvadu sa Sardigna si podet bider in sos versos:

Sardos si no bos servit de ilfadu
tia cherre cantare una cantone,
profana no, che in tempus passadu ...

e cando in sa cantone de sos zegos ammonit:

 "no s' olvidare de Deus e de dare a sa grazia una mirada",

 agianghende chi fin cossizos de unu chi:

Fit de sas festas med' amante,
fatende però seria riflessione
de custu mundu falzu e incostante
at mudadu de prontu opinione...

paraulas chi mustran unu padre Luca e unu poeta divesciu dae su chi guasi totu connoschian.
Morzeit pagu innanti de giomper sos 80 annos, su 12 de giannalzu de su 1829, in su cunventu de Santu Zuseppe in Oristanis.

Sos bezos naraian chi sa sorte aiat cherfidu chi esserat mortu in su logu ue aiat fatu su pecadu, cale, no s' ischit de seguru, si fit briga, morte, bandidonzu, o apostasia causados dae sa maladia o aconcada.

Zertu est chi custu "pecadu" li at permissu de si mover in una veriedade de poesia e at postu padre Luca a costazu de sos mannos de sempre de sa literadura sarda.


Bidu nd'hapo de rosa et giuttu in manu


Bidu nd'hapo de rosa et giuttu in manu,
frisca frisca boddida dai sa matta,
rosa mezus de custa non s'agatta'
frisca intr'e austu et virginella;
custa rosa est fozida et sempre bella
chi paret unu maju fioridu;
ite rosa incarnada chi hapo idu
isparta a su lentore in su manzanu!

Ite rosa incarnada et peregrina,
non paret sarda si non furistera,
o est rosa de Ispagna verdadera
o est rosa naschida in Palestina,
de sos fìores custa est sa reina
fìores ch'adornades primavera;
Diana mattutina dai s'aera
la mirat curiosa, et no est in vanu.

O rosa peregrina in sa Sardigna,
et cantu timo chi ti goset atter',
naschida de su samben de Ciprigna
sa dea Venus t'hat dadu su latte,
s'allegrat primavera ch'est benigna
e i sas Musas formana cumbatte,
chie de sos poetas ti retratte
est Omeru, o Virgiliu mantuanu.

Fiores amorosos, e ite nades
cun sas fozas allegras mattutinas?
Et bois turturellas chi olades
fattu de sas campagnas et marinas,
che rosa mia vera nd'incontrades
accant'a sas funtanas cristallinas?
Rispondide, aves mias peregrinas,
si sind'hat bidu in su generu humanu,

Si s'agateret rosa che i custa
non diat esser rosa naturale,
paret sa dea Venus sende infusta
bessida dae sas abbas de su mare,
sa rosa mia vera a totu gusta',
no est suggetta mai a s'isfozare,
in sos giardinos podene chircare
però si chircant la chircant in vanu.

Sos romanos soliant a s'amante
cambiare su nomene cantende,
Virgiliu a sa pastorella infante
Amarillis hermosa istat giamende
et eo, si m'est lizzitu chi cante,
su nomen de Florinda isto fìngende:
Florinda bella, su visu trattende
ti cheria de marmaru affricanu.

Sas partes de su mundu a una a una
girende in Oriente, in Portogallu,
dai Olanda a s'isula Fortuna,
inue sos canarios faghent ballu,
chi girent cantu girant sole et luna
cumpagna non nd'incontrant senza fallu;
posta cheres in muros de cristallu
cun balcones de oro perusianu.

Rosa chi ses de Venus raighina
si no est jà finsione fabulosa:
contra a Venus s'armesit un'ispina,
bessit su samben et naschet sa rosa,
oh rosa rubicunda subraffina
chi ses fiza de Venus amorosa!
Oh odorifera, bella et grassiosa,
chie no amat a tie no est humanu!

Fiores de campagna pius gustosa
chi bos nades narzisos dai Narzisu,
sa chi canto eo rosa non fit rosa
si non pizzinna in delicadu visu,
o Augusta romana imperiosa
ladina est a su trattu et a su risu,
rettrattadu si cheriat cust'accisu
cun modu de cantare virgilianu!


De rosa nd'hap'idu et giuttu in manu.



Tres rosas


1.
Ind'unu ratu hapo ‘idu tres rosas,
Allegras e pienas de amore,
Tot'e tres de bellissimu colore,
Ch'a las mirare allegrana su coro!
Una bi nd'hat cun sas fozas de oro,
S'atera ruja, colorida alabastrina,
Una bella, bianca, canarina
A fozas limonadas pressiosas.

2.
Tres rosas hapo 'idu ind'unu ratu
Chi fini cosas de mudare sinu,
No nd'hat naschidu in perunu giardinu,
Giugher si podent a ispantu fattu.
Dai su fundu hant unu bellu ratu,
Ramòsu fin'a punta totu arreu,
A las mirare sunu unu recreu
Chi sind' abbagliat dogni abitadore.

3.
Nde restad abbagliadu 'ogn'abitante
Ch'intrat in su giardinu valorosu,
Si anderet a inie angustiosu
S'abbizat de sas penas menguante;
Cun cuddu bell'odore penetrante
Ch'a dogni mente umana dat vivesa,
Su 'ider tanta nobile bellesa
Leat dai su coro ogni rancore.

4.
Leat dai su coro ogni fastizu
S'esseret sa persona angustiada.
Miresi cantas unas bei nd'hada,
Però no nd'ha’ nisciunu assimizu;
De cussas solu hapo fattu disizu
Da ch'hapo su giardinu attraessadu.
Oh! su campu bellu annoditadu
Cum cuddas rosas de grande tenore!

5.
Cum cuddas rosas de grande allegria
Chi mirende m'haiana accisadu,
De sa bellesa insoro ammacchiadu
Ind'un'ateru mundu mi paria,
Cando sas fozas cunsideraia
In cudd'amenu campu tantu bellu;
Non s'agatant pintores, ne pinzellu,
Chi 'asie nde pintent a primore.

6.
A nde pintare a primore 'asie
Impossibile paret zertamente,
Deo las giuto ognora presente,
Dogni momentu mi che fatto inie,
No nd'hap'ateru in mente notte e die
Ch'ant accisadu a dogni cristianu.
Cosa de bider sunu su manzanu
Cum su candidu amabile lentore.

7.
Sunu sa bella cosa de mirare
Chi a lu narrer non isco manera;
Su giardineri cum sa giardinera
Las ischint a impignu coltivare.
E a chie las hana a regalare
Sas rosas peregrinas incarnadas?
Cussas sunt de seguru cunservadas
Pro las dare a personas de valore.

8.
Persona de valore bi passizat
In su giardinu, ca sunt un’ammiru;
Totu sa gioventura est in regiru
Inie che in festa solennizzat,
Dognunu in cussu logu si disizat,
Ca b'est continu su divertimentu;
Sonant ben'accordadu ogn'istrumentu
Ch'est una meraviglia de lugore.

9.
A meraviglia totu istant sonende
Soavissimas musicas e bellas,
Ei sas amorosas virginellas
Cuddos vivos colores lampizende
Continu hant a istare musichende,
Fin'a su tempus de nde las boddire,
Su giardineri solu hat a ischire
A chie l'hat a fagher su favore.

10.
Sos chi nd'han'a boddire cussas rosas
Si podene giamare fortunados,
Ca inter sos fiores preziados
Sunt custas sas pius delissiosas;
Totu cantas nde sunt imbidiosas,
Bassamanas, damas e segnoras,
Ca custas rosas sunt superioras
A dogni cale ammirabile fiore.

11.
Finis, a concluire sa rejone
De sas rosas su 'antu chi meressini:
Mai dae sa mente non mi 'essini,
In regiru m'hant postu sa persone;
Dogni notte las bido in visione
Candidas, e allegras, e giocundas,
Friscas in cuddu ratu e rubicundas
Rezzitende in sas fozas su candore.
Tot'e tres de bellissimu colore.


Si fit a modu de tinde furare


Si fit a modu de tinde furare
coment’e Paris a s’hermosa Elena
dia andare corsariu in terr'anzena
pro una bella a mi fagher ladrone.
Tando mi dia antare cun rejone
de tenner un'Elena in manu mia:
bella, pro t'haer sempr'in cumpagnia
montes et roccas nde dia bettare.

Si possibile modu fìt istadu
de ti nd'haer leadu nessi a fura,
coment'e Paris dia esser andadu
a ponner guerra, ca un’hermosura
in cussu visu tou delicadu
disputat su colore et biancura;
pro tenner una simile figura
ogni cosa si podet arriscare.

Pro ti tenner presente a dogn'istante
s'oro de su Perù gastare dia;
s'essere che monarca in su Levante
che i su gran sultanu in sa Turchia
de s'hermosura tua fatt'amante
sa Sardigna in perigulos ponia,
su gran mogol ancora 'e Barbaria
dia ponner in armas pro gherrare.

S'haere sos tesoros de s'Olanda
cun totu sos navìos de Inghilterra,
cantos s'Ispagna et Franza nde cumanda’
contra s'America et sa Gibilterra,
sa Sardigna imbestida da ogni banda
dende battaglia per mare et per terra
ue ogni delissia s'inserra',
biddas, zittades dia arruinare.

Dia mover de banda de Ispagna
milli naves de gherra in sa marina,
a bandelas ispaltas in campagna
pro tenner s'hermosura pelegrina;
si intro esseres de una muntagna
a sa muntagna dia ponner mina
et de pustis ti dia che reina
de tota s'Europa incoronare.

Si s'arte militare che Pompeu,
o che Cesare ischere sa battaglia,
fin'a ti bider in podere meu
mi estia pro te de forte maglia,
dai pustis dia alzare unu trofeu
che Cesare in su campu de Farsaglia,
de marmaros alzende una muraglia
monumentos eternos pro restare.

Pro Elena s'istruesit tanta zente,
cant'in su mare non bi hat arena,
ma eo la discurro a differente,
chi tue binches sa matess'Elena:
issa fit grassiosa solamente,
fit grassiosa però fit murena,
tue ugualas a sa Madalena,
grassia et biancura sunt cumpare.

Coro chi t'hap'in coro a dogn'istante
et pro t'amare so finidu et mortu,
coro ch'istella ses sa pius brillante
che una trizza fine de oro isoltu,
ti consumis pensende sempr'amante
senza mi dare nessun'accunortu,
si non t'haere idu bennid'a portu
pius allegru minde dia andare.

Solu pro un'amante, altu gesminu,
ritira cussas nues dai su velu
ch'occultant sas ricchesas de su sinu
chi binchent in biancura nie et chelu;
non cues disizadas de continu
cussas melas de latte in tantu zelu,
sos amantes disizant un'anelu
si cussa diccia podiant lograre.



Unu puzone rusticu insolente

Unu puzone rusticu insolente
incontrende una rundine li nesit:
«Ti fatto riverenzia,
amabile segnora rundinella,
perdona sa lissenzia
e i s’attrivimentu chi mi leo
de cherrer preguntare
a tie chi no ses comente'et eo
tantu in reriru, ca soles girare
in chirca ‘e sa fortuna
sas partes de su mundu ad una ad una.

Isco chi curiosa
chircas sos litos, baddes e muntagnas,
che Ulisse famosa,
faghes vïaggios a terras istragnas
continu in movimentu
dai terra a terra e da mare in mare
disputende a su bentu
sas alas mai istraccas de olare
pro ischire in sos pobulos, de ognunu
leges et modos varios cantos sunu.

Eo, ancora chi pagu hapo giradu
ne mi sia attrividu
bogare pe' dai nidu,
a bider logos no mi sia curadu,
cun tott'hapas de ischire
chi si cheria bessire
dia esser in su mundu appressiadu
ca in su mezus fiore de sas zentes
tenzo tios, nebodes e parentes.
Et pro cussu ti cherzo preguntare,
rundine delicada,
de sos parenres mios bidu nd'hasa?
Ti l'hap'a istimare,
des esser regalada
si alguna notissia mi nde dasa.
Vivet su rossignolu? Ancora cantat?
Sanu est? Lu connosches? Ue habìtat?».
«Ips'est allegru e sanu»
nesit sa rundinella,
«est in s'Italia bella
inie solitariu meditende
et format sa delissia de su eranu.
Unu mundu de zente
andat a l'iscultare
s'armoniosu cantu,
ch'es portadu a ispantu zertamente».
«Ahi, rundine bella, ite consolu!
Cuss'e' fradile meu, su russignolu.

Connosches su canariu?».
«Jà lu conosco ch’est armoniosu,
puzzone pressiosu
in su cantare sou allegru e variu.
Ips'est tantu gustosu
chi cun bella porfia
dia poder disputare
in boghe et armonia,
cun su fradile tou in su cantare».
«Ah, cantu mind'allegro in veridade!
Cuss'e' nebode meu, fizu 'e frade.

Connosches su paone?».
«Su paone in bellesa
binchet a tota sa familia olante
ch'andat bestidu in seda
et s'assimizat meda
a unu grande visir postu in turbante;
sas pinnas suas hermosas
sunt troppu pressiosas
et chircadas in totu su levante».
«Como t’istimo cussa attenzione
vivat tiu marchesi, signor paone!

Ei sa cardellina ite ti paret?».
Nesit sa rundinella:
«Est grassiosa et bella
cando subra sas arvures cumparet,
piena de amore
si basat ogni fiore,
bellesa et allegria
li faghent cumpagnia».
«Ti resto aggradessidu fin'a morre',
cussa puru m'est netta, fiza 'e sorre».

Sa rundine, curiosa
de cherrer preguntare
chie fuit su puzzone affortunadu
gas’ene imparentadu
in sa cavaglieria pius pomposa
de su regnu impennadu de s'aèra,
modesta et rispettosa
li preguntesit: «E chie ses tue?».
«Ite? risponde' su cuccu arrogante
«Como a nou in su mundu ses naschida
chi ses tant’attrivida?

Edducas non connosches chi so eo?
Et puru so connotu
in s'universu totu,
non b'hat badde, ne monte,
clima ne orizonte,
soldadu ne mercante
dai ponente fina a su levante,
in totue est connota sa oghe mia,
dai Moscovia fina Barbaria
est portada in ispantu:
iscas chi so su cuccu
et cun cust'hapo nadu totu cantu».

Sa rundine, incantada et atturdida,
si lu mirat a fittu, e poi li narat:
«Cando fis preguntende
de su canariu e de su paone
m'istao immaginende
chi dias esser calchi segnorone
in grandesa naschidu,
ma como so idende
chi ses un arrogante fanfarrone,
ridiculu de boghe, isbirgonzidu,
de pinnas male fattu, e rusticone».

E cantos a su cuccu simizantes,
in chirca de onores
si faghent a segnores
essende chi sun fìzos de viaggiantes
ch'andat carrende somas pro campare
cun bertulas e saccos!
Ma pro similes maccos
bi cheret s'ispidale a los curare.



Sa femina honesta (a Clori)
1.
Clori, non pro esser dama ricca e bella
Benit dae su Parnasu celebrada;
Ma pro chi est innozente et calunniada
Triunfat, et risplendet che un'istella.
2.
Non canto sos amores de Endimione
Cum sa Triforme dea de su monte,
Non canto sas victorias de Nelsone,
Chi mandesit, che raju, a s'Acheronte
Sa terribile flotta de Tolone;
Ca non cheret s'antigu Anacreonte
Chi cante amores, ne aspera gherra,
Ma una Ninfa de sa sarda terra.
3.
Iscultami benigna, Clori hermosa,
Innos de alabanzia hap'a cantare;
Pro chi de te Sardigna andet festosa
Una corona t'hap'a preparare,
Fatta non de giacintu, ne de rosa,
Ch'in pagu tempus si solet siccare;
Ma t'hap'a preparare una corona
Coglida frisca frisca in Elicona.
4.
Ater cantet de te, ninfa dechida,
Ch'andant cum tegus grassias e bellesa;
Cantet s'indole bella, et favorida
De talentu, de briu et gentilesa;
Ater, ch'in logu nobile naschida,
In mesu a sas delissias e grandesa;
Chi ses distinta, et pagu nd'has eguales
In benes de fortuna et naturales.
5.
Chie neret chi pares un'Aurora
Ch'allegrat chelu et terra a su manzanu;
Chie neret chi ses una dea Flora
Chi dispensat sos fiores in beranu;
Nerent ipsos chi ses noa Pandora,
C'has favores e grassias tot'in manu;
'Eo pro esser solu bella non ti vanto,
Atteru, che bellesa, ammiro e canto...
6.
Nerent ipsos chi ses in tant'onore,
Cantu un'alta Diosa nde meritat;
Nerent, chi in ojos tuos riet amore;
Nerent ch'in laras tuas sa rosa abitat;
Su chi ti dat resaltu e pius valore
Est sa virtude chi ti nobilitat:
Virtude bella in animu costante
Ti faghet preziosa che diamante.
7.
Su ch'est in te de pius sorprendente
Est chi de sas grandesas post'in mesu
Ti cunservas che turture innozente,
Chi de ogni bruttura 'olat attesu:
Ses bella, ses modesta, ses comente
Giardinu amenu de muros difesu,
Dezente, allegra, forte et invincibile,
Che rocca in altu mare inaccessibile.
8.
Ses che lughe chi 'essit dae oriente,
Passat in s'orizonte bella e pura,
Toccat su mare e non s'isfundet niente,
Toccat su monte e no si parat dura,
Passat in fogu e nie indifferente;
No s'isfrittat, no brujat, no hat paura
Chi l'appizzighet macula nisciuna
De cantas bei nd'hat subta sa luna.
9.
Ma tue inter sas ninfas sardinianas
Tantu risplendes chi nde tenen pena
Comente inter sas virgines trojanas
A su cumparrer s'ispartana Elena;
Sas violettas non paren galanas
Postas accantu de una rosa amena:
Tal'est cando cumpares che un'istella,
Nisciuna de sas bellas pare' bella!
[...]
15.
Pro exemplu Giuditta est celebrada
Solu ca pro chi fit ricca e ca fit bella?
No: ma proite viviat ritirada
Tribagliende ipsa puru che ancella;
De diunzu e de ciliziu sempre armada
Comente vigilante sentinella,
Cum ritiru, oraziones et ciliziu
Faghiat gherra implacabile a su viziu.
16.
Solu cum bider sa bella passare
Sunt totus ispantados et atturdidos;
Sos chi sos res faghiant tremare
Sunt totu conquistados et rendidos;
Oloferne, cum solu l'abbaidare,
Perdet coro, potenzia et sentidos;
Et ipsa, in tanta zelebre vittoria,
Chircat de Deus et non sa propria gloria.
17.
Si de Caldea in sa zittade manna
In mesu a Babilonia t'agateres,
Ue s'incomparabile Susanna
Est dama ricca, et bella cantu cheres;
De morte infame hat tentu sa cundanna,
De morre' appedrigada, si la 'ideres,
Dias narrer: si l'hant sentenziada
Signale chi pro infame est declarada!
18.
Sos ebreos t'isplican su misteriu:
Custa, contra sa legge de Moisès,
Hat fattu a su maridu vituperiu
Ponzendesi s'onore subta pes.
L'intendes? L'hant proadu s'adulteriu!
Su populu lu narat: e tue lu creès?
Eppuru est innozente et calunniada!
Et dae duos giuighes accusada!
19.
De s'estrema bellesa ipsos s'incantan;
Andant cando fit sola in su giardinu.
Pregant, tentan invanu e niente accansan
Ca ipsa hat in coro timore divinu.
Gridan tando innoghe e la decantan
Chi l'hant bida cund'unu malandrinu
Ambos, sutta un'arbure corcados
Cun s'adultera 'umpare, isbirgonzados.
20.
Gridat s'hermosa dama addolorida,
Cum suspiros, a Deus onnipotente:
Segnore! Bois semper m'hazis bida,
Casta de corpus et casta de mente,
Che adultera hoe perdo sa vida:
M'hana calunniada e so innozente:
Perdo sa vida et lasso unu cunsorte
Ind'una vida peus de sa morte!
21.
Comente t'has a poder liberare,
Casta Susanna, in sos affannos tuos?
Dias sos testimonzos suspettare:
Ma sunt giuighes bezzos et sunt duos!
Cum custa circustanzia de notare,
Ch'ognunu bida l'hat cun ojos suos,
No incontras in terra scappatoriu,
Si de Chelu no has prontu ajutoriu!
22.
Ma Deus, ch'abitat in su coro 'onu,
Prontu a defender, forte in assistire,
Contra a sos bezzos armat unu tronu
Chi s'universu fatt'hat intimire:
Daniele cum terribile altu tonu
Gridat, faghet su populu ammutire,
Mustrende chi sunt falsos testimonios
Sos duos giuighes, malos, che dimonios!
23.
Custu fattu ti narat chi non timas;
Sos malignantes non ti faghent ruer,
S'in s'Eternu confidas e t'arrimas,
Ipse gherrat pro te, los faghet fuer;
Si cum coro sinzeru a Deus istimas,
Che chera in fogu los hat a destruer;
Ca sos chi amat refinat su Deus solu
Che oro a tota proa in su crisolu.
[...]
27.
Clori, chi tantu ses honesta,
Custa ghirlanda 'e fiores immortale
Lassami ponner in s'onorada testa,
Ornada de modestia virginale.
Su Parnasu de te nde faghet festa,
Ca ses inter sas ninfas semi-eguale:
E pro cussu ti mandat dae su monte
S'eternu Laru a ti chingher sa fronte.


A su primu ispuntare de su die
A su primu ispuntare de su die,
cando su chelu restat pius serenu,
cando su russignolu rie rie
allegru cantat in su litu amenu,
a mie tando s'apparet a mie,
chi fia de amargura totu pienu,
ninfa mi paret, humana no este,
zinta de rajos et lughe zeleste.
Mai figura dai Apelles pinta
podiat esser tantu vivamente:
a trizza isolta et de fiores zinta,
de varios colores trasparente,
comente essire da una nue finta
de notte in su teatru risplendente
bidimus calchi dea in form'humana,
siat Giunone, Venus o Diana.
Connoschesi s'amabile matrona
a su trattu divinu esser diosa,
pariat una musa d’Elicona,
Urania cantende deleittosa;
nesit: «Ajosu a mie suave sona,
te' sa lira sonante armoniosa
chi su matessi Apollo soberanu
non si disdignat de portar'in manu».
Custa fit a finissimu trabagliu
de marsiliu et d'ebanu formada,
giogu de madrepellas tot'a intagliu
in sas doradas cordas pius brigliàda,
ma in tantos primores pius abbagliu
fìt sa manu de Urania chi l'hat dada;
et s'est sa lira in se gai pressiosa
risaltat pius in manos de una diosa.
A su ider d'Urania s'ermosura
cun s'amabile tratt'et cortesia
disapparit de mente ogni tristura,
torrat su coro a s'antiga allegria,
torrat su briu et fuit sa paura,
si ravvivat s'allegra fantasia
pro zelebrare cun allegru cantu
ninfa chi a sas musas piaghet tantu.
Tando cantesi de custa manera
allegramente pesende sa oghe.
M'iscultat sa marittima rivera
de Sardigna, ca Urania est inoghe,
Giove toccante in sa zelest'isfera
mi cumandat chi ria, cante et gioghe
cun sa corona et fiores in testa
et fatta pro Elisa pomp'et festa.
Pro Elisa ch'est rara in sa marina,
tormentu de sos coros et fiama,
bella che rosa in mesu de s'ispina
ermosa fìza d'un'ermosa mama,
honesta che Penelope divina,
in s'historia grega honor'et fama
chi paret esser tirada a pinzellu,
anima bella ind'unu corpus bellu!
Cando naschesit custa verginella
sas deas disputesint inter pare
però pius de totu Venus bella;
chi fìt sua cheriat affìrmare
nende: «Si custa brillat che una istella,
chi cun sa vista faghet incantare,
bellas deas, tenide passienzia,
si brillat che una istella est cosa mia.
S'hat coll'et pettus de fin'alabastru
et si l'ident sas venas che violetta,
trabagliu raru de su mezus mastru,
maraviglias de s'arte pius perfetta,
non si antet in chelu nisciun'astru
ne soles, ne istellas nen planeta
chi l'hapat sos primores influidu
prit'est opera mia et de Cupidu.
S'in cara est rubicunda et delicada
chi alanzat ogni rosa et ogni fiore,
si in sas massiddas sa rosa incarnada
confundet cun sos lizos su candore,
si girat amorosa una mirada
paret chi siat su matess’amore,
ermosas deas, bos pedo perdonu,
si binchet a sa rosa est meu su donu.
In sas laras vermiglias et grassiosas,
chi parent de zinabru americanu,
non sunt laras ca sunt duas rosas
friscas, amenas in continu eranu:
si causant imbidia a sas diosas,
prite d'unu colore sobrumanu,
bellas deas, tenide passienzia,
s'est rosa o s'est zinabru est cosa mia».
Minerva indispettida a sa presenzia
de sa superba Venus tant'offesa,
nesit sa dea de sa sapienzia:
«Tue l'has dad'in donu sa bellesa,
sa bellesa non tenet sussistenzia,
su tempus la destruit cun fieresa:
durat in birdes annos et minore
ma de pustis s'allizat che unu fiore.
Eo in belles'esterna non mi paro
ch'est donu meda fragile et mortale,
eo sa sapienzia l'imparo,
ornamentu de s'anim'immortale,
eo sas artes nobiles amparo,
sa sienzia est arte liberale;
Venus bella, no intres in porfia,
pius l'hapo dad'eo pro essere mia.
Da' me fìnesa de intendimentu
vantat cun d'un'ispiritu brillante,
da' me un'ammirabile talentu
ch'apprendet ogni cosa ind'un'istante;
discursu in sos faeddos sempr'attentu,
senza nd'iscappar'unu dissonante,
briu, talentu, trattu, cortesia;
Venus, perdona, tot'est cosa mia.
Bàntadi chi l'has dadu s'ermosura,
cun custa, Venus bella, ti consola,
ma si legget o format iscriptura
lu devet a sa mia illustr'iscola,
et s'in seda disignat sa figura
d'unu buscu et d'un'ae rara et sola,
si reccamat. si legget o s'iscrie',
Venus bella, non devet nient'a tie».
Mentres cantâna sos donos issoro
sas deas ch'a Elisa hant cumpartidu
toccao sos sonantes filos de oro
de sa tinnula lira cun su didu;
miro a Elisa et pius m'innamoro,
ch'hat bellesa et talentu impar'unidu,
gai de tantas grassias risplendente
triunfat ogni coro et ogni mente.
Ma sa bellesa est de unu fort'incantu
ca est de Venus donu singulare,
sos donos de Minerva aterettantu
l'arricchint de pius forza pro abbigliare
et eo estru ne versos hapo cantu .
issa meritat pro la zelebrare;
caglio pro cussu et lasso de atturdidu
sa lira ind'unu pinu altu et fozidu.


Apollo
1.
Apollo, cum sas Musas d'Elicona,
Accudi' pro attitare unu defuntu,
Amaros versos tragicos intona',
Attita' cum boghe trista de altu puntu,
Arpas ed istrumentos tristos sona',
Accorda' pro piangher custu assuntu,
Accorda' cum lamentu repitidu,
Attita e pianghe, coro addoloridu!
2.
Astreu nascher t'hat fattu irregolare,
Aspide ti trapassat cum sa frizza,
Absalon d'infortunios exemplare,
Abel pares afflittu in sa derdizza,
Acquariu s'abba amarga ti det dare,
Argo ojos pro piangher non ferizza,
Apelle si non ti pintat attrividu,
Attita e pianghe, coro addoloridu!
3.
Briareu feroze ed orrorosu,
Barbaru cum rigore t'ha' trattadu!
Basiliscu serpente velenosu,
Bestiale velenu t'hat vomitadu!
Bellona cum su raju furiosu
Brivu t'hat, in dolore sepultadu,
Boa, serpente, brivu de sentidu;
Brama, coro, e suspira addoloridu!
4.
Caronte ti persighit infernale,
Cerberu ti consumit de velenu,
Cainu acutu ferit cum pugnale,
Cupidu de sas frizzas ti lassat pienu,
Coccodrillos t'affligint pius mortale'
Centauros ti persighint senza frenu,
Cagliare già non podes affligidu,
Coro, attita e pianghe addoloridu!
5.
Dragones ti trapassant omizidas,
Dariu t'hat ligadu cum cadenas,
Deifubu ti dat duras feridas
Defundende su samben de sas venas,
Diana ti dat piagas repitidas,
Dedalu in labirintos ti dat penas
Dolorosu in sepulcrum sepultidu,
Dole, coro, e pianghe addoloridu!
6.
Enea no tengesit mala sorte
Elementos fallaces navighende,
Elisa non fatesit dura morte
Extremu cum su fadu battagliende,
Eolu bravu, cum sos bentos forte,
Eternu già ti lassat suspirende,
Exemplu de infelizes ses bessidu;
E gasi pianghe e attita addoloridu!
7.
Fortuna ti persighit adversaria,
Furias t'accomitint infernale’,
Fetonte tue ses, in penas varias,
Filisteu t'apprettat cum pius male,
Folla t'accumpagnat pius contraria
Funestos cum tormèntos disuguale',
Favoniu mai amigu t'hat favoridu
Finidu pianghe, coro addoloridu!
8.
Gratias tentu non has in favore,
Gigantes furibundos sun armados,
Gorgonas infernales cum orrore,
Gherra crudele faghent cungregados,
Girat e ti regirat su dolore
Grave, cum sos lamentos duplicados
Gustos già postu t'hant in olvidu;
Geme e pianghe, coro addoloridu!
9.
Hiria ti consumit pius crudele,
Hercole già ti lassat senz'amparu,
Harpias ti dant ranchidu su vele,
Horrores non ti faltant pro reparu,
Honoriu ti si mustrat infedele,
Horrendu ti cunzedit disamparu
Horrorosa fortuna t'hat sighidu;
Honestu pianghe, coro addoloridu!
10.
Iob pares afflictu cum dolores,
Ionat t'hat postu in tantas tempestades,
Iupiter ti neghesit sos favores,
Iuno ti lassat in calamitades,
Ianu ti negat totu sos amores
Ingratas conoschides sas deitades,
Iesus, pro cura, t'hat pius feridu;
Intende pianghe, coro addoloridu!
11.
Leopardos ti cherent consumire,
Leones ti pretendent agabbare,
Lupos già ti disizant ingullire,
Leten già chircat de t'annegare,
Lamentos de anghelos sepultire,
Lettiga già ti podes preparare,
Lanza crudele in mesu t'hat partidu;
Lamentadi de coro, addoloridu!
12.
Marte, duru, t'affliggit furibundu,
Medea ti persighit cum incantos,
Mercuriu già ti mustrat pius giocundu
Minerva a tie leat sos abbantos
Minotauru t'imbestit iracundu,
Medusa t'atterrorit cum ispantos,
Morte solu ti lassat affliggidu;
Mischinu, pianghe, coro addoloridu!
13.
Narcisu hapesit fadu pius diciosu,
Nisu incontresit sorte pius galante,
Nettunu ti minetat furiosu,
Naufragiu crudele b'has 'ogni istante,
Nerone contr'a tie est 'ogni gosu,
Nisciunu, incontras, veru coro amante,
Nieddu cum gramaglia has resessidu;
Non zesses, pianghe, coro addoloridu!
14.
Oriente non bides de consolu,
Occasu, sempre tenes amarguras,
Orione funestu agatas solu,
Oceanu de penas e disventuras,
Orfeu non ti olvidat in su dolu,
Ordine non teniat sorte dura,
Omnipotente dolu t'hat sighidu;
Orfanu, pianghe, coro addoloridu!
15.
Palla cum dura lanza t'hat passadu,
Pallid'amante t’assistit ingratu,
Parnasu già ti tenet olvidadu,
Palinuro de penas t'est retrattu,
Plutone contr'a tie est airadu,
Pilatu cum sentenzia t'hat isfattu,
Parcas filos orrendos t'han bordidu;
Pianghe, suspira, coro addoloridu!
16.
Quesciadi cum sos chelos, coro afflictu,
Quescias forma, cum ranchidu lamentu,
Querfas solu intonare tristu attitu,
Quirca forsi agatare unu cuntentu,
Quale cum dolos vives, infinitu!
Querra penas duras e turmentu,
Quietu mai in gosos ti ses bidu;
Quesciadi, pianghe, coro addoloridu!
17.
Radamantos sun totos contr'a tie,
Rinoceronte non perdonat, duru,
Ranchidu vele cum lamentos bie,
Rinnovadu in penas ti det tenner puru,
Restas senza calore, frittu nie,
Reposu in sos dolores has seguru,
Replica cum lamentu repitidu,
Respira, pianghe, coro addoloridu!
18.
Saturnu non ti podet consolare,
Sansone non podet isplicare
Sas penas chi ti brivant de sentire,
Sirenas lassant de ti recreare,
Sibillas non ti cherent assistire,
Solu restas de penas opprimidu.
Suspira, pianghe, coro addoloridu!
19.
Tisifone ti spantat de continu,
Tifen t’hat intimadu dura gherra,
Troia ses in lamentos e destinu,
Tormentos no recreas a tie inserra',
Traversas mares, passas pellegrinu,
Terremotos incontras in sa terra,
Tantalu de cuntentu ses sididu,
Tristu pianghe, coro addoloridu!
20.
Ulisse est chi ti cheret opprimire,
Urania non ti donat pius bellesa,
Ugolinu ti cheret suttraire,
Uranu ti si 'oltat cun fieresa,
Uraganu ti solit destruire
Unanime non ti prestant pius difesa,
Unu solu t'hat mai favoridu,
Urla, pianghe, coro addoloridu!
21.
Vulcanu contr'a tie hat fabbricadu
Velenosu su fogu de s'inferru,
Vacuna sos gustos t'hat negadu
Vintu restas de male sempiternu,
Vertunnua sempre falsu t'hat miradu
Venus t'hat causadu fogu eternu,
Vittoria ne palmas has consighidu;
Vintu pianghe, coro addoloridu!
22.
Xirifu turcu trattat de ti dare
Xiropos de velenu pestilente,
Xenoch a tie non podet isplicare,
Xenofonte non bastat eloquente,
Xantippe in sospiros pro t'agualare,
Xantippo in su lamentu penitente,
Xerse pares de penas opprimidu:
Xoropadu ses, coro addoloridu!
23.
Zanzara velenosa a tie hat puntu,
Zelos t'hant consumidu velenosos,
Zona t'hat brujadu in unu puntu,
Zodiacus cum signos orrorosos,
Zeusi ne retrattat custu assuntu
Zeguadu in sos marmaros lustrosos,
Zeffiru mai amigu t'hat assistidu,
Zeladu pianghe, coro addoloridu!
24.
Astros, Signos, Pianetas celestiales
Cherfìde custu coro accumpagnare,
Accudide cum mutos funerales,
Pro chi restat a puntu de ispirare,
Est trapassadu de multos pugnales,
Sa morte solu cheret perdonare
Asteru non lu perdonat fementidu,
Attita, pianghe, coro addoloridu!
25.
Anghelos chi tenide' cumpassione,
A custu coro dade unu cunfortu,
Homines chi patides afflissiones,
Cum lagrimas benide suo accunortu.
Penas t'affliggint senza remissione,
Su samben de sas venas restat mortu,
Ca totu su cunfortu t'est fuidu:
Attita, pianghe, coro addoloridu!



O ninfas d'Elicona
O ninfas d'Elicona,
tesside una corona
coronende sa fronte carboniana.
Minerva bellicosa,
dami rosas de olia
de cust'eroe pro chingher sa fronte.
Tue, Venus hermosa,
s'edera frisca imbia
et in su laru de s'Idaliu monte
no est sa Grecia ebbia:
vantet Sardigna mia
su sou Anacreonte
cun chiterra latina et italiana.
Mira ma cun cal’arte
hat pesadu su bolu
su sardu cignu de boghe sonora,
famosu ind'ogni parte
da un’ad s’ateru polu,
da ue intrat su sole a ue essit fora;
in su cantare est solu,
pius de rossignolu
tenet boghe canora
ch'a l'intender sas musas si cagliant.
De su sardu poeta
sa chiterra sonante
s'est chi cantat sas bellicosas palmas,
cun s'anima inchieta
cun coro palpitante
si trasportat ad mesu de sas armas:
flotta naufragante
bidet in su levante,
Nelson chi la disarmat
cun forza irresistibile anglicana.
Mira sa Franza altera
ch'in mare a vela ispalta
faghet contra a s'Egittu ite armamentu!
Che abile lezera
si ettat subra Malta,
l'ispozat che de jerru arvure su entu.
Nelson, non factas falta,
in Abuchir assalta,
imbia in su momentu
bombas de fogu chi ipsos no ispettant.
Mira su Nilu riu
d'Egittu impauridu
chi tumidu de s'unda alzat sa fronte,
perdidu dogni briu
subta terra est fuidu
a s'intanare in s'incognitu fonte:
su mare tintu hat bidu
de samben coloridu
ruende in s'Acheronte,
gasi intera sa flotta gallicana.
Si sa frisca rivera
descriet de unu riu
cun sas arvures piantadas inie,
intendes de manera
su dulche mormoriu
chi.parent sas undas narrer a tie:
«Inoghe est primavera,
temperada est s'aera,
Zeffiru rie rie
ti cumbidat benignu a sa funtana».
Si parat uguale
a su pius peregrinu
ch'hapat cantadu in su clima ausoniu,
no est dogni mortale
chi s’abberit caminu
a penetrare in su monte Heliconiu.
Produit su destinu
de sa Sardigna in sinu
s'eruditu Carboniu,
emulu de sa vena catulliana.
O teneru Catullu,
suspende su piantu
su russogliu a Lesbia pianghende;
ammabile Tìbullu
isculta custu cantu:
su seculu de s'oro istat torrende.
Ninfas, coglide intantu
fiores de amarantu,
mirade chi est cantende
atera bolta Sibilla cumana.
S’est ch’in sacru argumentu
cun estru soberanu
et cun tinnula boghe beni' a esponne'
su matessi concentu
paret de su Giordanu
David tocchende s'arpa in s'alta Sionne.
S'inamorat Milanu:
cun s'angelica manu
de Carboni in cumponne’
est una caridade subraumana.



Su leone e-i s’ainu 
Discurret su leone seriamente
A sa fera intimare aspra battaglia,
Pensat pro destruire sa canaglia
Cantas troppas bi diat inviare,
E concluit chi solu at a bastare
Giutende in cumpagnia unu molente.
Faghet consultu cun su pensamentu
Coment'at a isperder tanta fera.
Si cumbidat su 'oe, at passu lentu:
Sa craba chi no at ungias, no est gherrera;
S'abile est lestra pius chi non bentu
Ma su valore sou est in s'aera,
Su riu, sas mattas forte impedimentu
Li faghen a sas alas pro bolare.
Su caddu est animosu et gherrizante,
Però non faghet proa in logu tortu:
Su corvu tenet boghe cracariante;
S'unturzu at ungias, ma de pagu importu:
Ambos pasteris d'iscarzu pesante,
S'ismentigan ind'unu corpus mortu.
S'astore e tilibriu deliriante
Chircan puddas, e no ischin gherrare.
Tando s'incaminesit a su padru
Addolendesi in costas cun sa coa.
Bidet unu molente appoderadu,
Conchi mannu, orijudu a tota proa:
Amigu, segnor asinu, l'at nadu,
Beni chi tenzo 'e fagher cosa noa,
Tancas, cunzados tot'ap'inghiriadu
Nisciunu che a tie a m'aggradare.
A s'intender su re ‘e sa foresta
S'ainu faghet de su milindrosu,
Movet sa coa e inchinat sa testa
Ind'un'attu tzivile et rispettosu:
ite de me si faghet burla o festa
Ca mandigo erva o carch' 'ardu ispinosu?
E no mi mancat mai una tempesta
De frunzas pro mi fagher ismontare?
- Attentu a su chi naro, isculta e caglia;
Imprimidilu bene in sa memoria,
Oe a sa fera do tale battaglia
Chi at andare famosa in dogni istoria.
Non cherzo cane ne porcu de iscaglia
Solu cum tegus tento sa vittoria,
Tenzo ungias pro isbarrare una muraglia,
Ite contu sa fera at a leare?
Altzat su murru a chelu, altzat su fronte
Riendesinde s'orijudu pegus:
Det ischire sa fera de su monte
Chi oe la tenet de fagher cum megus,
Sa 'oghe mai in totu s'orizzonte
Det sonare a innanti e a in segus,
De manu mia est pretzisu chi conte
Cantas fin in cust' 'adde pro abitare.
Su leon'andat, e leat sa posta
'Ue semper soliat fera bessire.
S'ainu s'est corcadu in mesu costa
Ispettende su tzinnu pro imbestire,
Appenas at intesu sa imposta
Luego dat printzipiu a intinnire,
Non si movet de ae cogorosta
Pro paura s'ismentigat de 'olare.
S'indadritzesit de punt"e ischina
Segat chessa, mudeju e olidone,
Curret, brincat pedra e ispina
Isparende dai segus su cannone.
Tremen sos chercos dae raighina,
S'isturdit su crabolu e su sirbone:
Paret chi tota s'adde andet in ruina
E nde ruan sos montes subra a pare.
Comente de s'attunzu e de s'ijerru
Cando de luttu si rivestit s'aera,
Nues ispissas in colore 'e ferru
Lampan, tronan, tempestan de manera
Chi paret chi si movan chelu e inferru,
Ogni alvure in su littu e ogni fera,
Tale fit de sas baddes in s'inserru
S'orriu molentinu pro ispantare.
Cando curret cando a passu lentu
Cun sa 'oghe terribile e ispantosa,
Tota sa fera est posta in movimentu,
Timet, tremet et fuit paurosa,
A pes de su leone a chentu a chentu,
Ruent fertas de s'ungia vittoriosa,
Chi piaga profunda e sambenosa
Abberit chentz'isettu de campare.
Inue bogat mortu unu sirbone,
Inie unu chervu, incue unu crabolu,
Ruet abbertu in costas su matzone,
Su lepere pro ispantu est mortu solu.
Tantas nd'at postu in terra unu leone,
Ch'as a narrer sun medas, e ite dolu!
E-i s'ainu mannu fanfarrone
De s'allegria non podet istare.
Istraccu su leone cumandesit
Abbasciare sa 'oghe de una 'ia,
Si cagliat su molente e preguntesit:
Ite cosa li paret sa 'oghe mia?
- Si non ti connoschere, rispondesit,
'Eo puru timende fuidu fia,
Sa boghe de zigante cumparzesit
Ma ses una frommija in oberare.
S'ainu tando pius insolente,
Pro dare a bider chi tenet bravura,
Curret a tuiu tesu de repente,
Sos fiancos ponzende in apprettura,
E iscappat unu tiru onnipotente
Chi tremet su leone de paura,
Però li mustrat ungias e-i sa dente:
Cun megus non ti ponzas a bugliare.

Sos deghe cumandamentos
I CUMANDAMENTU
Si ti cheres salvare, peccadore
Osserva legges e cumandamentos:
Une Deus adora, che Creadore
Cun anima e cun coro e sentimentos,
Iss'est Babbu, iss'est Rè, iss'est Segnore
De Chelu, astros, terra e elementos,
Sunt devidos a isse in conclusione
Sos attos de una vera religione.
Deus cumandat tottu sas creaturas
Isse solu hat sa manu onnipotente,
Non creas visiones, ne imposturas
Ne sonnos chi passana in sa mente,
Ne vanas osservanzia, ne figuras,
Ne astros chi cumbinat casualmente;
Cre solamente in sonnos Celestiales
Chi avvsant pro salvare sos mortales.
Oraculu, fantasma o visione,
Chi cres de prevedire su futuru,
Est unu casu, est un'illusione,
Ch'est totta naturale, ista seguru,
S'est mala o s'est turpe apparizione
Est naturale in sos omines puru,
Manc'unu Santu ischit su chi suzzedit,
Si Deus de l'ischire non cunzedit.

Indovinos, magiarzos, negromantes
Astrologos de vana astrologia,
Sortilegios, pitonas, chiromantes.
Chi previdint disastru o maladia,
Sunu tantos imbrogliones e birbantes
Chi abbagliant a sos tontos pro ingannia,
E tottu sos chi a custos dant credenzia
Non crene in sa perfetta Onnipotenzia.
Non creas ciarlatanos ne in incantos
Ne mai leggas liberos vedados:
Non frastimes a Deus, ne a Santos
Ne omines, ne ateros creados,
A Deus si riferint tottus cantos
Proite chi dae Deus sunt formados;
Non disisperes pro haer peccadu
Si ti pentis, tes esser perdonadu.
II CUMANDAMENTU
Cumandat su segundu a non giurare
In vanu a Deus cun vera malizia,
B'hat tres cosas innanti de osservare
Veridade, giudiziu e giustizia,
Deves sa veridade confirmare
No giures cando ha duda o imperizia
No restringas in mente su ch'est beru
Pro chi si perdat unu mundu interu.
III CUMANDAMENTU
Su terzu nos cumandat de osservare
Dominigas e festas cumandadas:
Est proibidu ancora a tribagliare
In artes e in operas forzadas:
Nos devimus sas missas inscultare
Preigas puru e dottrinas sagradas,
Cultivende sos attos de piedade
De fide, d'isperanzia e caridade.
Sunu ancora in sas festas proibidos
Ballos, giogos e deversiones
Sos viziosos in coro induridos
Non curant sas sagradas funziones,
Giogant a cartas e istant unidos
In zilleris e in cunversaziones,
O puru in calchi logu retirados
Aggiunghende peccados a peccados.
IV CUMANDAMENTU
Onora a babbu e mamma, si nde tenes
Cun tios, parentes e mazores,
A sos Ecclesiasticos tambenes
Personas dottas e superiores,
Pro tenner vida, ricchesas e benes.
Si ses orfanu e tens carudores,
Sias ai custos puru ubbidiente
Ca ti servint de babbu e de parente.
Babbos e mamas devent cureggire
Sos fìzos cim premura e cun coidadu,
Los devene puru educare e nutrire
Darelis arte, darelis istadu
Però sos fizos devent ubbidire:
Dogni fizu a servire est obbligadu.
Custa est legge Divina e naturale
Chi devet osservare ogni mortale.
Sas obbligaziones de s'istadu
Dogn'unu est obbligadu a las adimpire,
Siat sorteri o siat cogiuadu
Devet in sos incomodos suffrire.
Su Padre, Sacerdote e Ordinadu
Devet in sos incomodos suffrire.
Cun amore, prudenzia e cun zelu
Pro los ghiare a sa patria de su Chelu.
Res, Zuighes, Fiscales e Milizia
Sindigos, Barranzellos e impleados
Sunu obbligados a fagher giustizia,
Si no, sunu in eternu cundennados:
Non sian zegos dae s'avarizia,
Pro chi sunt dae Deus destinados
Pro difender sa paghe e armonia
E reprimere s'offesa e tirania.
V CUMANDAMENTU
Non boccas, non consizes a bocchire
Non sias cun su prossimu inumanu:
Dogni odiu e venditta des fuire,
Istima a totu e non sias tiranu,
Chirca sa paghe, impara a cumpatire
S'ingiuria che bonu cristianu,
Chie vendicat s'offesa, oltraggiu o gherra
Est su Re de su Chelu e de sa terra.
Deus cumandat, chi pro caridade
Devimus s'inimigu perdonare.
Intantu s'inimigu est unu frade
Ite nde tenes de ti vendicare?
Dogni venditta, ogni disamistade
Dat motivu a ti poder cundennare,
Non disizes sa morte, ne unu male
Ne mancu a s'inimigu pius corale.

VI CUMANDAMENTU
Nos cumandat su sestu esser onestos
In operas, in limba e pensamentos.
Si proibini sos attos disonestos,
Zinnos e impudigos toccamentos.
Ma sos iscandalos manifestos
Peccant pius e patini pius tormentos,
No m'esplico in sos modos de peccare
L'ischit dogn'unu e mi devo cagliare.
Fue s'iscandalu, ch'est ruina
Pro chi ses reu in su peccadu anzenu,
S'esempiu, su curreggiu sunt meighina
Pro chi servint de regula e de frenu,
Dogni bonu prezzettu, ogni dottrina
Imparat chi s'iscandalu est velenu.
Chi penetrat e podet in d'un'ora
Bocchiere a tie e atteros ancora.
VII CUMANDAMENTU
Non fures, ne cumandes a furare:
Restitui s'anzenu ch'has leadu:
Consizare, azzettare e laudare
Causas sunt de uguale gradu,
Pro consentire e pro partecipare
A sa fura dogn'unu est obbligadu
A un'intera restituzione
Cando non restituit su ladrone.
Si si furat in giaru cun violenzia
Est peccadu pius grave, ca est rapina,
Aggravat su peccadu s'insolenzia
E pius ingiuriosa est sa ruina,
Rapaces sunt indignos de indulgenzia
Sos barbaneris de anima canina,
Furant ancora chie est usuraiu
O fraudat sa paga a s'operaiu.
Si ses teraccu, avvisa su padronu
Si osservas una fura in bens suos,
Culpa su ladru e no uses perdonu,
E si no, sezis ladros ambos duos;
Pone dogni rispettu in abbandonu,
Sias fidele in sos obbligos tuos,
S'istat mudu pro affettu o pro paura
Ses reu de paccadu e de fura.
Sunt furas sos illecitos contrattos
Pretos si sunt ingiustos, sunu proibidos,
Sos servidores osservent sos pattos
Est giustu chi sos meres siant servidos.
Usende bonu modu e bonos trattos
Sunt meres e teraccos favoridos.
Su mere est obbligadu senz'istentu
Pagare su teraccu a cumplimentu.
Sos chi devent dinari o pensione
Tottu sunu obbligados a cumplire,
A su Legadu o attera persone
Non b'hat iscusa de los esumire.
Si paghent sos tributos ch'est regione
A su Re, ca cumbenit ubbidire,
Gasi puru su Re est obbligadu
Ispender prò su Regnu e pro s’Istadu.
Sos benes de una Chegia o Santidade
Non si furent a issa, ne dae inie,
Domo est de sa Divina Magestade
Si devet rispettare a notte e a die:
S'istat inie cun umilidade,
Issa est chi sa salude dat a tie.
Peccados ch'in piatta sunu veniales
Si si faghent in Chegia sunu mortales.
VIII CUMANDAMENTU
No attestes su falzu pro nessunu
Nara su giustu e non calunniare,
A sa fama dirittu b'hat ognunu
Pro cussu est proibidu a murmurare.
Si has leadu sa fama a calicunu
Ses obbligadu de bi la torrare,
Ca devende interessu, fama e onore
Non ti assolvet nessunu cunfessore.
IX CUMANDAMENTU
Si disizas sas feminas anzenas
Su peccadu est che fattu e committidu;
E si cun amorosas cantilenas
Su prossimu a peccare has induidu,
Rues in culpa, e rues in sas penas
Comente chi l'haeres consighidu,
Cun s'opera ca medios no has tentu
Ma sa mente hat peccadu a complimentu.
X CUMANDAMENTU
Non disizes ricchesas e ne benes
De nessunu; usa solu su coidadu,
Cando in custos disizos ti trattenes
Invano has custu tempus occupadu
Cuntentadi de cuddu chi tue tenes
Est grazia si Deus ti nd'hat dadu,
Su riccu est obbligadu in caridade
Sullevare su poveru, ca l'est frade.



Sos peccados capitales


Non ti fettas superbu, nè iracundu
E nè ambiziosu, nè avaru,
Onore e benes lassa in su mundu
Bendas a pregiu onestu, o bendas caru,
S'avaru est unu mare senza fundu
Chi sinde salvet unu est casu raru,
S'avaru no hat fide e est dolosu
Sempre inchiettu e non tenet reposu.

Si mandigu o in biidu ses gulosu
E t'imbreagas a giara o a cua,
E si ses isquisitu, apetitosu
Mischinu tue e isa domo tua!
Su binu immoderadu ti est dannosu,
De velenu ti servit, e de lua,
Podes morrer in s'attu de accidente
Cundenadu e s'inferru esternamente.

Non t'attristes si unu est in fortuna
Ne t'allegras si unu hat unu male,
Mai sa sorte est istada comuna
Trattendesi de bene temporale.
In s'anima non b'hat sorte nessuna
Sa via de su Chelu est uguale:
B'andet su Re o b'andet su mischinu
Faghent ambos su propriu caminu.

Mai t'attristes pro t'esercitare
In tribaglios pro esser virtuosu,
Inclinadi continu a tribagliare
Ca est peccadu a istare oziosu.
Deus cumandat de non disperare
Proite ch'est babbu meda piedosu.
Tottu podimus cun fazilidade
Cunservare cun Deus s'amistade.


Isculta, Clori hermosa


Isculta, Clori hermosa,
si comente ses bella ses amante,
isculta pro un istante;
Clori, ch'in hermosura inches sa rosa,
ses cara e preziosa
pis de s'oro indianu et de s'arghentu:
inantis de partire
ti prego de ammittire
de su amante tou cust'ammentu.
Amabile olante,
ti lasso in donu et si jamat canariu:
allegru, amen’et variu,
de sas insulas Canarias habitante.
Pro sas pinnas galante
andat inter sas aves pius hermosas
et si portat su vantu;
cun s'amabile cantu
disputat cun sas pius armoniosas.
Cand'has a iscultare
sa oghe sua paris cun s'aurora,
has a considerare
chi ti narat cun bogh’alta e sonora
cant'est de appressiare
non solu pro su cantu et armonia,
ma tenet pius primore
ca in prenda de amore
eo l'hapo lassadu a Clori mia.
Cun boghe cumbattida
de isperanzia, timore et allegria:
«Cun Clori» nesi «resta
mentras fatto partida».
Ahi, ite dispedida
chi mi prenat su coro de amargura!
Mi tremulat sa oghe,
mi parto da inoghe
ma si restat su coro in s'hermosura.
Lesbia tantu amesit
unu ch'issa teniat russignolu
chi mortu lu pianghesit
cun teneru piantu e disconsolu;
et pro rejone solu
ca fìt dulze cantende e armoniosu,
ma pius lu sentiat
ca in issu perdiat
su de Catullu donu preziosu.
Non mires, ninfa bella,
su pagu donu ma su donadore
ch'in prenda de amore
l'hapo lassadu a s'amorosa istella.
Est una bagatella
chi zertu non meritat s'attenzione
ma t'amat, non t'offendet
si amende pretendet
d’ambos coros perpetua unione.
 


Ninfas, sas pius bellas



                   1.
Ninfas, sas pius bellas chi fioride',
Et pro bellas bos istan'addorende,
Un'ater'hermosura 'ido naschende,
Et paret chi no nd'hapat nadu ancora.
Et rispondent sas aves: Custa Aurora
Est cudda Elena hermosa sa famada,
Chei custa naschidu non che nd'hada,
Mirade sos primores, et atturdide!

                   2.
Chei custa naschidu non che nd'hada
In bellesa, in retrattu e perfezione;
Custa 'alanzat a Venus infiammada,
Et reet, passientia, Giunone;
Postos si fin'a l'haer celebrada
No factende a sas musas impressione.
Resuscita, Virgiliu, sa cantone:
Pro cantare a Elena, t'infad'ora.

                   3.
Si che nd'hat calecuna aggrassiada
Chi si 'antet de bellesa triunfadore
A sas lughes d'Elena est eclissada;
Però a sa cara tua pius primore,
Comente dogni istella istat cuada
A s'ispuntare de s'astru mazore.
Elena est unu sole brilladore,
Hermosuras, fuide, ca ‘essit fora.

                    4.
Atteras deas debadas chircare,
Sos colores t'hat dadu primavera,
Non che nd'hat una de t'igualare,
Si no est calecuna rosa 'era.
Et cum tegus benzende a disputare,
Tue 'alanzas triunfos e bandera;
Ei sas hermosuras pius altera'
A tie incoronant de superiora.

                    5.
S'armada est in su portu de Micena,
Isparghende sas velas a su 'entu:
Sos Ispartanos chircant a Elena,
Troia nde ruet dae fundamentu,
Mezus rezin sa morte o sa cadena
Chi no rendent a bida su portentu.
Sos autores sunu in movimentu
Gherrende pro un'Elena incantadora.

                    6.
Sos autores podene chircare,
In su mundu un'Elena sola ch'hada,
Paris ite fatesti a la mirare!
Sa Grecia pro te s'est tot'armada
Ahi! e cantu samben det costare,
Fin'a chi Troia siat ruinada,
Cum degh'annos de gherra inghiriada
Pro sas lughes d'Elena brilladora!

                   7.
Non nego sas gratias: bos declaro
A bois, hermosuras, chi fiorides,
Lughes de sole in cara bos separo.
Lughes de istellas chi 'ois tenides;
Bellas, intro sas bellas, est chi naro,
Lughes inter sas lughes, chi tenides,
In faccia de su sole no lu 'idides
Ch'ater'istella no si’ ‘idet lughende.

                   8.
Sos poetas si fini divididos
Cum pinnas animosas et gherreras.
Sas pinnas cum Virgiliu fint unidos
Contra Elena pesende chimeras;
Cuddos invidiosos et attrividos
Chirchende a sos Troianos sas banderas,
Sos ch'hazis poesias verdaderas
De las bogare a lughe cust'est ora.

                   9.
Poetas animosos e ite nades?
E ue est cudda celebre Giunone?
Cantu et cantu debadas la bantades
Ca sas musas bos dant impressione,
A cust'Elena hermosa l'ugualade
Chi bos ponet totu in confusione:
Et in ipsa no c'hat cumparatione,
Bogade milli Deas tot'a un'ora.

                   10.
Finis, so comparende custu fiore
A sa Dea Diana virginella,
Cando 'essit su sole in primu ardore,
Cuat sa nocte, e fuit ogni stella.
Si miras a Elena ojos d'amore
Nisciuna de sas bellas paret bella;
Sas Gratias ti faghent sentinella
Che a cudda Troiana imperadora.





sa cantone de sos zegos


O zegos de su mundu habitadores
ch'a su prou currides isfrenados,
homines libertinos, peccadores
de s'anima e de Deus olvidados,
sos chi pro breves mundanos errores
consighides dolores eternados,
de grassia, dade sola una mirada,
cale mercede su mundu bos dada!

Su mund'est unu mare 'e tempestade,
sensibile a burrascas e a bentos,
ornadu de caducas vanidades,
de glorias momentaneas e cuntentos.
Cantu pius cun gustu lu mirades
pius attraet cun allettamentos
pro chi cun apparente e fintu velu
bos fìgurat sa terra che unu Chelu.

A prim'assaltu bos presentat giaras
totu sas glorias suas e errores:
pompas, ricchesas, giojas sas pius raras,
ballos, corteggios, profanos amores,
grados e dignidades sas pius raras,
singulares bellesas e candores;
e cun promissas de prat'e de oro
bos ligat totalment'anima e coro.

Non custas solas ma milli maneras
usat pro ingannare a sos mortales:
«Ecco» bos narat «muraglias alteras,
ecco turres, cannones, materiales,
biddas, zittades, provistas galeras,
flottas insuperabiles navales.
Ecco regnos, imperios, monarchias
cun potestades e soberanias».

Gasi su mundu totu bos proponet
cun istimulos pienos de dulzura
e i sa fragile carre si disponet
de l'abbrazzare totu cun premura,
sa voluntade ne mancu s'opponet
pro ch'est lenta a su malu de natura.
Si commovet su coro malu e peus
olvidadu de s'anima e de Deus.

Un'anima parada in tale sorte,
piena de vissiu e de culpa mortale,
a dogn'hora e momentu cun sa morte
cumbattimentu hat a tenner fatale
e dogni criatura gherra forte
hat a fagher cun impetu infernale;
tot'unidos sos batter elementos
hant esser pro l'isperder tot'intentos.

Ecco subitu un'homine aggravadu
de milli pensamentos die e notte:
mirat sa grassia, mirat su peccadu,
osservat s'infelizze e mala sorte,
ponderat custu e pensat cudd'istadu,
bidet eterna vida, eterna morte,
riflettit unu bene totu fumu
oppost'a unu bene eternu e sumu.

Però pro tenner pius libertade
in sighire sos gustos e caprissios
deponet de su Chelu s'amistade
e si donat in manu de sos vissios;
s'ispozat de sa grassia e santidade,
lassat sas disciplinas e cilissios,
totu inzurpadu de sa passione
abbrazzat sa mundana professione.

Ah! cantos in s'inferru sunt penende
pro custas vanas ricchesas terrenas!
Custos in sas fiammas sunt brusende
assegurados cun fortes cadenas,
cantos senza consolu istant clamende
pro breve gustu sas eternas penas,
e tue s'est chi sighis in su mundu
has andare a su propriu profundu.

Appenas sos sabores dias gustare
de custu bene falzu e temporale,
cando de prontu si diant serrare
sas portas de su Regnu zelestiale
e a su mundu si dent aggiuntare
sas carres cun s'ispiritu infernale,
chi dae fizu de su Babb'eternu
t'hant a fagher isciau de s'inferru.

Subitu cun istimulos su mundu
de sa carre det mover sa passione,
sa carre istimulada tot'in tundu
det ponner s'armonia in confusione
fattende cun isfogu furibundu
a s'ispiritu gherra e ribellione,
e s'ispiritu in s'hora male e peus
s'hat a fagher ribelle contra a Deus.
.............. sighit 99 otavas



sa cantone de sos  Sardos, 
Sardos, si non bos servit de infadu
dia cherrer cantare una cantone
profana no, che in tempus passadu,
ma chi meritat pius attenzione,
contra zertos errores ch'hant bogadu
contra sa revelada religione,
zente chi contra a Deus movet gherra
olvidende su Chelu amat sa terra.

Non sunu dignos de los iscultare
antis bene meritana disterru,
sunt veramente de incadenare
in s'ispidale, in gabbias de ferru
sos chi s'attrivint tantu a delirare
chi non b'hat Deus, chi non b'hat inferru.
chi s'anima humana est materiale,
chi non b'hat Deus vivu ne immortale.

Est cosa troppu cara et preziosa
sa fide santa in sa Sardigna mia,
inue sempre pura et vittoriosa
s'est cunservada pura de eresia;
sa Germania et Franza birgonzosa
già l'hant manciada pius de una ia
d'errores luteranos, calvinistas,
como pius de totu sunt ateistas.

Cussos sunt fizos de maledissione
chi de sa fide hant perdidu sa ghia,
sunu che brutos privos de rejone
chi su deus insoro est sa entre ebbia,
caminant a s'eterna perditione:
inferru ispettat tale zente impìa
ca s'homine a sa gloria destinadu
simizante a sas bestias s'est torradu.

Non bos invoco no, musas profanas
chi sognesit sa Grecia fabulosa,
lughes divinas cherzo, et no humanas,
de sa religione vittoriosa,
de sa lughe zeleste sas funtanas;
t'invoco, Trinidade misteriosa,
contra sas podestades infernales
nezzessito sas lughes zelestiales.

Eo in valle de lagrimas abito
inter aspides surdas constituidu,
de cudda lughe eterna nezzessito
ch'illuminat ogni homine naschidu,
de su fogu zeleste, eo repito,
chi Fizu bostru a sa terra hat battidu,
ch'ispirende in su lignu de sa Rughe
s'est fattu via, vida nostra et lughe.

Contra zente chi negat s'iscrittura
dae s'Ispiritu Santu rivelada,
zega de mente et voluntade dura,
et de totu sos vissios imbruttada,
zente chi de s'inferru no hat paura
et de su Chelu est già disisperada,
pro cussa zente bos cherzo pedire
lughe chi nemos potat resistire.

Pro chi connoscant totu chie ses tue
chi nd'ettas sos imperios et esaltas,
ch'abbitas in sos chelos et totue
montes et campos de fiore ismaltas,
mandas abbas et nies dae sa nue,
a poveros et riccos mai non faltas,
chi feris, sanas, amas et gastigas,
bonos et malos isolves et ligas.

Sas portas de s'inferru et de sa morte
Luzziferru hat abbertu dae sa Franza,
alzat s'altera fronte, gridat forte
libertade, ma falza, et uguaglianza.
Sa ucca immensa, orrenda, oh dura sorte!
devorat ogni carre e ogni sustanza,
ferit, truncat, ingullit ogni edade,
ogni istadu, ogni sessu, ogni zittade.

Ecco pro chi sa Franza est in errore,
chi Deus non bi hat ne eternidade!
Pro cussu perdet nudda su Criadore
de s'eterna tremenda magestade:
perdet nudda su sole de isplendore
mancari restes tue in zeghidade,
et ca non cheres bider sole tue
pro cussu istat de lugher in totue?

Si cumprendet de doppia manera
chi b'hat Deus e anima immortale,
chi b'hat eterna vida verdadera,
chi unu inferru et fogu tal'et quale;
eterna morte et notte oscura intera
si connoschet a lughe naturale,
ma pius nobile et subranaturale
est sa fide divina zelestiale.

Bastat de dare a chelu una mirada,
a sa terra, a s'aera e a su mare,
a nues e istellas cantu bi hada,
pisches, feras, puzones, tot'umpare;
cun boghe sempiterna continuada
narant sos chelos senza faeddare;
Deus de infinida onnipotenzia
nos dat su movimentu et esistenzia.

.. sighit 99 otavas..... e tancat chin s' otava famada..

In sardu iscrio, in sa limba imparada
dae totu senza mastru in pizzinnia;
in conca mia restadu non bi hada
ne latina ne itala poesia,
si in cussas limbas l'haere ìmpastada
mi diant haer nadu chi no est mia.
Coment'isco faeddo, eccola nada,
però est cosa mia et non furada.


Nessun commento:

Posta un commento