martedì 13 marzo 2012

Antoni Palitta


Antonio Palitta
(XX secolo)
Originario di Pattada, autodidatta, contadino
di professione, si è sempre distinto per il suo
coinvolgimento attento nelle tematiche e nei
problemi isolani. Ha collaborato al giornale
La Nuova Sardegna e alla rivista letteraria S’Ischiglia.
Le sue poesie sono inserite nell’Antologia dei nuovi
poeti dialettali curata da Guido Miano.
In un logudorese purissimo e molto musicale,
ha composto versi di grande pregio, con cui ha
ottenuto i massimi riconoscimenti nelle varie
edizioni del Premio Città di Ozieri; tra questi, un
diploma d’onore fuori concorso nel 1959, il quarto
premio nel 1961, il terzo nel 1962, il primo nel
1963 e due premi speciali della giuria.

Messende

Bestidu ’e carignos de fogu
tamba tamba camino
subra ’e bragias azzesas.
Sa falche,
rugia,
paret messende fi amas,
e-i sa funtana
hat piantu s’ultima lagrima.
No unu puzone in sos chelos,
no una colora in sos fenos:
o sun cottos arrustu
o, zegos,
si che sun bettados in mare.
Eo puru,
guasi maccu,
so pro abboigare
chi essan a mesudie sos isteddos.

Notte de entu

Tristu est su entu in sa notte niedda,
paret sos moltos c’attiten sos bios.
Tia Franzisca, ezza e chena brios,
est a corona in coa in su foghile.
Passos Icstros, acculzu a su giannile,
intendet e si tremet, mischinedda!
S’attu biancu a tappulos, brugiadu,
si linghet: «Custu entu faghet petta;
eri notte, sa luna, pagu netta,
chin un isteddu fi t inamorende»,
pensat sa zia, su fi zu idende
in su nudu cubone iscurigadu.
E muet, muet che trau iscorradu
su entu, sa fi ama in sos tittones
murrunzat e de moltos pultesciones
bidet in carros e carros de sida.
In sa banchitta si che fi t dormida;
s’attu, l’hat su rosariu furadu.
Ahi, nott’e inferru su pius feu,
su entu l’hat abbeltu su balcone!
A si cuare est fuidu «Mazzone»,
e custa fi za ’e su destinu duru
paret suspesa in sa notte a s’iscuru
un’istudada candela ’e seu.
71 d d
E tunciat, tunciat pensende a sa cara
de sa luna, a s’isteddu c’hat amigu,
chi l’ammentan, ammentan un antigu
contu ’e fura, sambene e vinditta,
chi l’hat nadu sa mama in sa banchitta,
a su entu, a sa luna pagu giara.
Tand’isclamat: «S’ispigiu ’e totta vista,
no hapat male, Gesus soberanu.
Prendelis tue a sos malos sa manu,
luttos no si repitan nè ruina!».
E appenas su die ponet grina
s’incaminat a Bunne isculza e trista.
Trista chei sas fozas a s’ispina
rutas e a sa pedra e a su ludu,
chi a sa posta ’e su pé sou nudu,
paret chi neran: «Povera Mischina!».

"MONTANARU EST MORTU"

...De Gennargentu s'abila reina,
frimmu hat su 'olu e lassat nidu e runda,
"e-i sa luna in mesu chelu tunda",
in notes chi no andat una frina.

Pius no la cuntemplat maestosa.
Frimmu at su 'olu, arressu s'est su coro,
e-i sos montes in limbazu insoro
pregan paghe e reposu a una losa.

Sos montes ch' hat cantadu e at amadu
chin passione e chin palpitu ardente,
den tramandare a sa noella zente,
in sas rocas iscritas cantu at nadu.

Sos limpidos eternos orizontes,
chi abberin sa gianna a s'aurora,
chin su pastore indovinende s'ora
in s'ammentu si unit in sos montes.

E cantende sas suas poesias,
cale pregadoria a su manzanu,
pro unu dulche sentimentu arcanu,
su mortu vivet in sas cosas bias.

Mastru ecellente, adiu, su cunfortu,
chi una die m' has cherfidu dare,
m'ammento e no potendedi unorare,
lassa chi ti pianga sende mortu.

..tratto da "Umbras de Dolore Alas de Infinidu" - Antoni Palitta"

a cura di Angelo Carboni "Edizioni il Torchietto"

Mamma, cantos isteddos… (Antoni Palitta)

Mamma,
cantos isteddos istanotte!
Dami,
dami sa banchitedda tua,
chi mi nde falo mizas de bratzadas
e in manos,
in cussas manos de pupia ‘ etza,
ti ponzo sos isteddos.
Si tue los carignas,
so cunvintu,
in alvures de paghe
e muntones de pane si cunvertini.
Mamma,
ajò nos setzimus in gianna
e. si tue mi faghes cumpanzia,
det passare unu caddu mannu mannu,
tottu fattu ‘e luna.
Et eo mi lu sezo custu caddu,
e, cun tegus a groppa,
demus attraessare terra e mare.
Pro semenare sos isteddos nostros,
fattos pane e amore.
Mamma,
cantos isteddos!
Ma cantu ranchidore in terra e mare.
E cantos mesudies
Punta a punta no sun de mesanotte!
Mamma,
dami sa banchittedda tua,
nde falo sos isteddos…
Mamma,
custos isteddos, istanotte,
sun ascultende una ruschida dulche
chi pigat dae una banchittedda,
e rien incantados.
Ma no si faghen pane,
ma no si faghen alvures de paghe.

Babbu  (Antoni Palitta)
tratto da Umbras de Dolore Alas de Ifinidu (Angelo Carboni)

Babbu,
sas francas de su tempus bezu
ti sun fatende sos passos minudos,
minudos e tremende
che a pudda trobeida e imbaddinada
In mesu ‘e su nie;
e in telarzos tristos
ti sun tessende s’abidu ‘e s’adiu,
e puru tue no moris.
Cando,
In brazos de sa frina,
s’ultimu alenu tou
andat a si pasare
in sas terras inue b’has ispaltu
bertulas de isetos,
e bias, tropu ‘ias  b’has messadu
mannujos de bisonzu
tando, eo,
 fatu zigante,
in sos telarzos de su coro meu,
una este ti tesso,
tota ‘e versos;
de cuddos versos mios,
chi in sas terras de pane aultidu,
s’anima ti faghian
de abrile unu chelu mannu mannu
babbu.
Tue no moris…
su solde feu, fizu ‘e sa morte
rosigare no podet unu mortu
‘estidu ‘e poesia.

Babbu meu (Antoni Palitta)
Umbras de dolore alas de infinidu de Angelo Carboni

BABBU MEU                     

Acurzu a su foghile, imbranconadu,
sos seros poi de tanta matana,
chin s’arva chi li lunghe tota cana,
bido a babbu chi s’est ingalenadu.

Apenas chi su mossu s’at leadu
De reposare sos mermos han gana,
ca su vigor’ ‘e prima pius no han:
poveru babbu in sa ‘ezzesa ‘intradu!

E un’ afetu mai no sentidu,
tando sento, e de coro cherrer dia
in su momentu su tempus frimmare.

Cuddu tempus chi totu addoloridu
‘atit a babbu, e pro disgrascia mia
Est a minetas de mi lu furare.

Da ..”sa sardigna abbandonada”..di Antonio Palitta
Ultime due ottave di 19.  Opera composta in età giovanile

……………………..
Custas sun cosas giaras no segretas,
anzis in totu fora ‘e misura,
nos han fatu campare analfabetas
pro no bider sa nostra disaura,
si no innoghe puru sa natura
che faghet concas tortas e zeretas.
Ma est menzus tupare a pighe gregu
Sos ojos, gai no pecat su zegu.

O sardos, isperade in s’avvenire,
e contra sos governo protestade,
fatendelis intender e ischire
ch’ azis contribuidu a s’unidade.
‘e s’ Italia, e si deven convertire
A bos tratare chin umanidade.
Naschidos semus suta ‘e malos astros,
ma semus veros fizos no fizastros..


Contos de unu teraccu (Antoni Palitta)

Bercheddì pro sa fura, fizu caru
Unu tempus fit logu mentovadu.
E cantas notes for a hapo passadu
Ca fit a corcar’ intro casu raru.

In un’ anta ‘e rocca imbranconadu
Cun d’unu cappotteddu pro reparu.
E cando s’intendiat un’ isparu
Totu su logu fit ispobuladu;

ch’ a  fusiladas a drest’ e a manca
sos cuiles beghinos rispondiana,
“faghe, feghe coraggiu!” abboighende.

E gai tantas boltas in sa tanca
Sos ladros, pro paura lassana
Trailas rassas a soga trazende.

In pes de Cristos (Antoni Palitta)

Cristos, so torra addainanti Tou
Istanote, innanti ‘e mi colcare.
Cristos, l’ischis, mi deves perdonare,
so su chi so….so frazile che ou.

Perdonami, e unu coro nou
Daemi pro Ti poder azetare
S’omine ame e, pro pius amare,
mai burgula ida in s’oju sou.

Su naschidorzu e-i su moribundu
De istanote acogli e dona fide
A totu, frimma ‘e s’odiu sos rios.

Faghe chi menzus cras siat su mundu,
poi, eo, m’ischide e no m’ischide
no contat nudda, illumina sos bios..

Antoni Palita…s’ultima prima ‘e morrer..

mastr' antoni

est topu mastr' antoni, a un'inchinu
andat, e sempre chin sa letighedda;
sulas, trinchitos, barru e bamchighedda.
'ogat a fora e pedra 'e mazare.
E gai dat cominzu a marteddare
finas a nd' ischidare su 'ighinu.

Acciò de ispijittos s'est armadu,
un'scarpone 'ezu isperiende;
calchi cosa 'e mannu dissignende
paret, ma faghet una cara mala;
isconchizat, lu ponet a un ala
e ischiscit su mucu a s'impedradu.

Sa rundine chi cantat in sa runda
paret narrer li cherfat a cantone:
"Tortu est e bistortu su tacone,
che de femina barra mal' andada,
ne l'aconzas chin d'un' illuspiada,
chin su trinchitu remunda, remunda.

Fina ch'intendet zocu 'e muzigones
isvariende in su ighinadu:
mastr' Antoni marteddat che dannadu,
poi andat topi topi a ninna nanna
pro ajuare a remonire linna
ca brazitos li donan a bruncones

S'est mannu su fiadu iscodulende
lu leat mastr'antoni in sa garrera.
L'osservat e, chin trassas e manera,
l'ispinghet una ei s'atera rumba
e gai che l'assuprit tumba tumba,
chei sa vida sua lorumende.

Chin su suore a cantaru falende
cominzat tando a l'abberre su sinu;
alciat s'anca malaida, mischinu,
pro dare pius manna isvarriada.
Sa piseddina, muda e incantada,
istat a mastr' Antoni abbaidende.


11 commenti:

  1. SU CANTU DE SU SUORE
    «Saludu!, omine sabiu e donosu.
    Ischis chie so eo? Su suore,
    de su samben cumpanzu e su dolore,
    et de sa terra sale generosu.
    «Saludu! Sole bellu dae s’aera
    tue mi ries serenu et giocundu;
    ischis chie so eo? De su mundu
    s’onore pius mannu, cunsidèra.
    «Saludu a bois, preziosos, ch’istades
    de sa muntagna in su coro inserrados.
    Infustos dae me et carignados,
    cantigos de vittoria cantades!
    «Saludu! grandes, isplendidas naves;
    comente in unu mundu ’e fantasia,
    trasportades dolore et allegria,
    dae terra in mare, e omines, et aves.
    «Eo so suore, già l’ischides,
    amigu ostru sinzeru et costante;
    naves bellas comente ’e diamante,
    s’impronta mia onorada giughides.
    «Ardidas caras macchinas aladas,
    de sos chelos reinas et signoras!
    Sunt pro ’ois tramontos, auroras,
    ma no siedas animas dannadas…
    «Saludu! No mi sezis connoschende?
    Eo so suore allegru et sanu!
    Olade, olade, a su generu umanu
    novas de paghe felizes portende.
    «Poderosos, zigantes ‘grattacelos’,
    chi a sas nues alzades sa testa,
    a su suore, aiòh!, faghide festa!
    pro me toccades superbos sos chelos!
    «Et bois, trenos, lestros che saetta,
    de me ite nde nades? Valentias…
    de istradas, de pontes, gallerias,
    non so forsis s’artefice et poeta?
    «Digas massizzas, cant’abba arrocades!
    Cantu progressu a custa umanidade!
    Chi eo bos so su babbu, et bos so frade,
    a sa notte, a sa die lu contades.
    «Oh, casteddos de liberos, inue
    mentes profundas si turmentant tantu!
    Cantu de me in issos bi hat, et cantu!
    Pensadore fecundu, l’ischis tue!
    «Eo so su cumpanzu ’e s’agonia,
    pena e cuntentu de sa parturente
    et cando so versadu santamente
    una nobile so pregadoria».
    Paghe, pane, cuncordia et amore…,
    ses su re de s’universu, o suore!

    RispondiElimina
  2. ispigas chi malzini

    Chin s’ischina truncada
    messende cantaia
    a sas ispigas bellas,
    chi parian bagianas
    chin sos pilos de oro
    cuntentas de andare
    a sa festa bramada.
    Como s’abba est falada
    e-i su trigu malzit in s’alzola
    in mannugios de luttu.
    Sas corrincias nieddas,
    magialzas de s’aera,
    sun cantende
    subra su coro meu postu in rughe.
    Su sole, ch’in beranu
    brugiat sa terra mia,
    tra nues pigorinas s’est cuende:
    milla! s’abba est torrende
    pro interrare sos isettos mios
    a cantos de corrincias arrughidas.

    RispondiElimina
  3. Lizzu 'e oro

    Est note: fizu meu, ninna nanna!
    Mamma tua ti sinnat chin s' aneddu
    beneitu. Partende est un' isteddu
    pro tenner a ifogu s' aca ispana
    e de 'oghes de fada una campana
    l' apicat e la murghet in sa gianna.

    in ajoneddas de luna bianca
    pustis ponet su late in su balcone.
    Chin sas pumas de sole una puzone
    hat a benner manzanu a si pasare.
    Cantat..... e nos ponimus a cantare
    e contados contamus in sa banca.

    Su contadu est de una sorte manna
    chin d' una mama su pupu ninnende
    e un' iseddu ch' est s' aca murghende...
    Ajoneddas de luna unu... puzone...
    Lizu 'e oro contadu e cantone
    in cabita ti lasso... Ninna nanna.

    RispondiElimina
  4. ..A Tuccone e Sassu .. (invitu de Antoni Palita,)

    Boghes canoras, sa ‘idda de Patada,
    dae s’ altura sua dominante
    chin coro in sa manu e palpitante,
    saludos e milli grazias bos dada;

    memore d eun’ epoca passada
    luminos’ e su bellu sempre amante,
    su ‘ostru versu aladu e penetrante
    fattu rivirer su passadu l’ hada.

    Astros de s’ improvisu.. su saludu
    Azetade ancora unidamente
    Totu su ‘antu chi bos meritades.

    Sa patria de Cubeddu e de Limbudu
    E de pisurzi custrinta parente
    Est a brazzos abbeltos si torrades.

    RispondiElimina
  5. Sa turture (Antoni Palita – poeta patadesu de su ‘’900)

    Turture, ch’ innozente istas cantende
    In fattu a su massaiu, in sa leada,
    cantas boltas sa falche istat bettende
    “trrr…trrr…” turture bella e delicada.

    Cantas; e pares l’ istes invitende
    A fagher coitende sa manada.
    Su caldu lorighitas est fatende,
    paret d’ esser sa terra inzendiada…

    E tue, punta – punta ‘e mesu die
    “trrr..trrr…” repitis chena t’ isfadare,
    pro chie s’ ischit, già s’ ischit pro chie…

    Pro su massaiu chi solis cantare.
    E cando isse hat postu mente a tie
    Cuntentu si c’ avviat a bustare.

    RispondiElimina
  6. Maltu (Antoni Palitta)

    In bostras ne in nostras mai l’ agatas
    Nuat e lassat su sole risplender.
    Paret s’ ijerru non chelfat ofender
    Ne impedire su passu a beranu.
    Dat a s’ un’ e a s’ ateru sa manu
    Ch’ est post’ in mesu fattend’ a cumprender
    Amat sulende ‘e si fagher intender
    In campagna.. garreras e piatas.

    Maltu naran ch’ est macu e veramente
    Paret chi siat unu pagu istrambu
    Comente puru agatas meda zente
    Mah! ‘onzi cosa est su ch’ est pro natura
    Chi’ est tropu salidu e chi’ est ambu
    Ne totu amus sa propia istatura.

    RispondiElimina
  7. Su zilleri (Antoni Palitta) Pattada
    Si cheres cosas bellas chi cumbine
    Beni innoghe morale at imparare!
    Sos pius altos intelletos fines
    Acudin sempre a mie a visitare.
    In megus faghen beffes e machines
    Ch’ est un’ ischifu a si los ammentare..
    Intran chi si non sun .. paren omìnes
    E si nde solin bestias andare.
    Intè! Cussu ch’ at moltu sa muzere
    Pro nudda.. buffaiat a trimpones
    Ne at mai connotu it’ est dovere.
    Ajò! Cussu cretinu chi est passende
    Est fizzu de unu babbu imbreagone
    Chi agiummai fit moltu pedende.

    RispondiElimina
  8. Disizos (Antoni Palitta)

    Si fit a modu ‘e poder suberare
    Ecco sas cosas chi bramare tia:
    in primu logu ..sanu mi cheria
    ne mai su tribagliu a mi mancare..

    unu coro ‘e oro pro amare
    su prossimu .. esser ricu ‘e fantasia..
    pro poder dulche e bella poesia
    s’ anima mia intender e cantare.

    Ateras cosas? Una bona morte..
    Circundadu ‘e amigos e parentes..
    Totu serenos ..chin su risu in laras:

    lassare in custos memorias caras..
    e narrer a presentes e assentes:
    “a nos bider in logu ‘e menzus sorte!”

    RispondiElimina
  9. In tempos de votascione (Antoni Palitta)

    Oe pro che los sezzer in cadrea
    Montes e mare t’istan promitende
    Ma si cras t’iden a mata trazende
    Ti nde la tiran s’ istentina intrea

    Sa giustiscia li strunchet sa idea
    Tuttu si cheren ossu rosighende!
    Sos chi si paren oe ilfressurende
    Cras sun impare in sa mantessi sea.

    Oh! Canta veridade in custas cosas
    Nadas dae pessones chi sufrende
    Vividu han promitendelis tantu.

    E cantas mentes – nachi luminosas –
    S’ abbascian a custu isetende
    Fata sa festa ..pro gabbare su santu.

    RispondiElimina
  10. In tempos de votascione (Antoni Palitta)

    Oe pro che los sezzer in cadrea
    Montes e mare t’istan promitende
    Ma si cras t’iden a mata trazende
    Ti nde la tiran s’ istentina intrea

    Sa giustiscia li strunchet sa idea
    Tuttu si cheren ossu rosighende!
    Sos chi si paren oe ilfressurende
    Cras sun impare in sa mantessi sea.

    Oh! Canta veridade in custas cosas
    Nadas dae pessones chi sufrende
    Vividu han promitendelis tantu.

    E cantas mentes – nachi luminosas –
    S’ abbascian a custu isetende
    Fata sa festa ..pro gabbare su santu.

    RispondiElimina
  11. Su primu ‘asu (Antoni Palitta)

    Mai.. mai mi det ilmentigare
    Su primu caru ‘asu dadu a cua
    Cando sa ‘uca mia e buca sua
    A narrer : ”t’ amo” fateit a pare

    Et in su coro dae sinu ‘olare
    Pariat de mi cherrer tota fua
    Cando mi neit: “Caru eo so tua”
    Et li soliat sa boghe tremare.

    Tando versende lagrimas cumone
    Cunfundende sa gioia e su dolore
    Frases de pagu cabu naraia.

    Sempre m’ ammento de cuss’ ocasione
    E de su primu ‘asu de amore
    Mi det tenner serenu in s’agonia

    RispondiElimina