In sardu iscrio, in sa limba imparada
dae totu senza mastru in pizzinnia;
in conca mia restadu non bi hada
ne latina ne itala poesia,
si in cussas limbas l'haere impastada
mi dian haer nadu chi no est mia:
Coment'isco faeddo, accola nada,
però est cosa mia et non furada.
(padre luca Cubeddu)
domenica 24 novembre 2013
contos de brajeri o foghile "sas janas"
Contos de brajeri o de foghile “sas Janas”
S’ intr’ e note, cando sezis drommende, bos intendides giamare tres bias, non bos assustedas, sunt sas janas chi bos ant ischirriadu. Bos ant a gighere a bider siendas chi costoin e si azis a esser onestos e no tentades de furare, azis a esser pro semper recupessados, sinono totu cussu chi tocades s’ at a boltare in chejina e calvone. Sas janas sun unu populu minore, issas puru sunt minoreddas, altas pagu pius e pagu ‘e mancu de unu prammu, bestin de ruju biu, gighen sa conca cobelta dae unu mucarolu totu pintadu, ricamadu chin lizos de oro e de prata, e gighen collanas pesantes de oro tribagliadu. Narant chi sunt bellas meda; e sa carena siat luminosa e mala a tenner, a bias tantu luminosa chi podet abbagliare. Chie las at bidas dae aculzu giurat chi giughen una pedde diliga e chi ant ungias longas meda capatzes de ilfoigare in sa roca. A de die no bessin mai, su sole, pro cantu siat de chitza mala, las diat brujare e bochire. Calecunu las giamat fadas, ateros majalzas, ma ambas sas cosas, dipenden solu dae a nois, si las cumprendimus sunt janas o fadas, si che las catzamus sunt majalzas. Bistant in grutas minoreddas, in sas costas de sas alturas sardas; sas domos de sas fadas, sunt numenadas “domos de janas”, intro ‘onzi cosa est a mesura de jana: sos mobiles e sos pinzos, totu. Si bos capitat de ambulare in sas camineras de Sardigna, abbaidade-bos in tundu, donzi montiju podet cuare una o pius de custas domos de incantu, mancari in dae segus de cresuras o suta ‘e unu crastu apenas movida, chilcade chin calma e chena pregiudiscios e azis a bider chi nde agatades. Sa vida issoro la passan a filare e tesser su linu, in telalzos de oro e a cosire tapulos de robba pretziosa chi trapuntana cun lizos de oro e de prata. A de note, cando b’ est sa luna piena, tenden sa robba in sos prados pro asciutare. In Cabras, cando b’ est sa luna piena, falaiant dae sos montes a pedire su fremmentalzu pro fagher su pane. Fit s’ unicu modu per fagher pesare su pane issoro, ca si narat chi si su fremmentalzu bidet sa luna, e cussu de sas janas lu bidiat, no podet pesare. De note falant in sas domos de sos omines, si aculzian a sos lacos e a bias mudan sa forza de sa lughe issoro. In custu modu dezidin su destinu de sas criaduras, niune ischit comente dezidin si unu piseddu at a esser fortunadu o nono, ma est zeltu chi lu faghent. Alu oe cando s’ agat una pessona foltunada si narat chi est “bene fadada”, de cussa ilfoltunada, a su cuntrariu, si murmurat chi est de seguru “male fadada”. Sas janas in calchi bidda sunt pius malas e dispetosas e sos biddaresos las giamas “malas janas”. Issas sun crudeles, ma calecunu las cunfundet chin su mariane o sas janas de muru, “anna ‘e muru”. Bisonzat de bistare atetos a no ilbagliare. Sa janas sunt malas chin sos chi chilcant de las imbrogliare. In monte Manai, aculzu a Macumere, una jana ballaiat cuntenta chin sos omines, ballaiat a ballu tundu a sonu de launeddas, passaiat dae ballerinu in ballerinu, semper pius lestra, finas chi no intendeit sas boghes de sas cumpanzas suas chi fint cantende:
“sos butones ti chirca. Chircadi sos butones”
Totu si frimmeit, sa jana si abbaideit su corpetu e bideit chi li aiant furadu sos butones pretziosos de oro finu. Dae cussa die no si biden pius janas in cussa leada, si nde andein annicadas e ofesas dae s’ avididade e sa maliscia de sos omines. Oe sas janas no bisonzat de las disturbare, sunt diventadas pius difidentes, bisonzat de isetare chi siant issas a bos chilcare. Faghide finta de drommire a ojos mesu abbeltos e las bidides chi bolan subra de a bois.
Nessun commento:
Posta un commento